پسوریازیس

پوریازیس یک بیماری مزمن پوستی است که نام آن از کلمه ای یونانی به معنی «خارش» گرفته شده است. در این بیماری ناحیه ای از پوست ملتهب شده و به صورت برجسته قرمز و خارش دار در می آید و روی آن نیز پوسته های نقره ای رنگ دیده می شود. پوست سر، آرنج ها و پشت بدن بیشتر گرفتار می شوند.

گاهی شدت پسوریازیس آنقدر خفیف است که بیمار اصلاً از ابتلا به آن آگاه نیست. از سوی دیگر گاهی این بیماری آنقدر شدید می شود که نواحی گسترده ای از بدن را می پوشاند. خوشبختانه پزشکان قادرند حتی شدیدترین موارد را نیز تحت کنترل درآورند.

بیماری پسوریازیس مسری نیست و از شخصی به شخص دیگر منتقل نمی شود ولی در افرادی که یکی از افراد خانواده شان به این بیماری مبتلا هستند بیشتر بروز می کند. شیوع این بیماری 2-1 درصد کل جمعیت می باشد، بنابراین در ایران حداقل 600 هزار نفر به این بیماری مبتلا می باشند.

علت ابتلابه پسوریازیس چیست؟

علت ایجاد این بیماری ناشناخته است. عامل توارث در ابتلا به این بیماری نقش دارد. با اینحال، تحقیقات اخیر به وجود نوعی ناهنجاری در فعالیت گلبول های سفید در جریان خون اشاره می کند که می تواند آغاز کننده فرآیند التهاب در پوست باشد. این امر موجب افزایش سرعت پوسته ریزی پوست می شود. سرعت ریزش سلول های پوست دراین بیماری گاهی به سه تا چهار روز یکبار هم می رسد (یعنی 10-5 برابر سریعتر از حالت طبیعی). بیماران اغلب حدود 10-14 روز پس از ایجاد بریدگی، خراشیدگی، سائیدگی و یا آفتاب سوختگی شدید در پوست، متوجه پیدایش ضایعات جدیدی برروی بدنشان می شوند که همان پسوریازیس است. پسوریازیس ممکن است توسط عواملی نظیر عفونت ها از جمله عفونت استرپتوکوکی حلق و همچنین بعضی از داروها مجدداً فعال شود. بیماری معمولاً در فصل زمستان بعلت خشکی پوست و کاهش تابش نور آفتاب شعله ور می شود. پسوریازیس به شکل های متعددی از نظر شدت، طول دوره بیماری، منطقه درگیری و اشکال پوسته ها بروز می کند.

علایم پسوریازیس

پسوریازیس در نقاط مختلف بدن می تواند به اشکال مختلفی دیده شود:

· آرنج ها، زانوها، نشیمنگاه، ناحیه تناسلی، بازوها، پاها، پوست سر و ناخن ها نواحی هستند که بیش از سایر نقاط بدن به پسوریازیس مبتلا می شوند. پسوریازیس معمولاً دو طرف بدن را بطور قرینه مبتلا می کند.

· روی ناخن های مبتلا به پسوریازیس فرورفتگی های کوچکی به چشم می خورد. ناخن ها ممکن است شل یا ضخیم و خمیده شوند. اصولاً درمان پسوریازیس ناخن مشکل است.

· «پسوریازیس معکوس» زیربغل، پستان ها و نواحی چین دار بدن در مجاورت کشاله ران، نشیمنگاه و ناحیه تناسلی را مبتلا می کند.

· پسوریازیس قطره ای معمولاً کودکان و بالغین جوان را مبتلا می کند. در این نوع از بیماری اغلب بدنبال یک گلو درد، پوست از تعداد زیادی نقاط کوچک قرمز رنگ و قطره مانند پوشیده می شود. این بیماری معمولاً خودبخود طی چند هفته تا چند ماه خوب شده و علایم آن محو می شوند.

· حدود 30 درصد از بیماران مبتلا به پسوریازیس، دچار درد و التهاب مفاصل نیز هستند و در 5 درصد بیماران شدت التهاب به حدی است که باعث ناتوانی بیمار می شود. در بعضی از افراد، وقتی که شدت گرفتاری پوست خیلی زیاد است، شدت گرفتاری مفاصل هم افزایش می یابد. گاهی با بهبود ضایعات پوستی، از شدت درد مفاصل هم کاسته می شود.

بیماری پسوریازیس را چگونه تشخیص می دهند؟

متخصصین پوست و مو پسوریازیس را با معاینه پوست بدن، پوست سر و ناخن ها تشخیص می دهند. ممکن است برای تایید تشخیص نیاز به بیوپسی از پوست و بررسی آن در زیر میکروسکوپ ها هم باشد.

درمان پسوریازیس چگونه است؟

بعلت شناخته نشدن علت بیماری، هنوز درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. روش های مختلف درمانی برای بیماری پسوریازیس وجود دارد که براساس سن بیماری شدت و وسعت بیماری، سلامت عمومی بیمار و شرایط اقتصادی، اجتماعی او باید درمان مناسبی برای بیمار انتخاب گردد. گاهی بیمار بتدریج به یک درمان مقاوم می شود و باید درمان وی را عوض نمود و یا روش دیگری به عنوان مکمل به آن افزود. به هر حال درمان بیماری پسوریازیس بسیار طولانی بوده و نیازمند مراجعات مکرر به پزشک متخصص پوست می باشد.

هدف از درمان، کاستن التهاب و کند کردن سرعت تقسیم سلول های پوست است. کرم های مرطوب کننده و لوسیون ها با نرم کردن پوست ها به کنترل خارش کمک می کنند. رعایت رژیم های غذایی خاص در درمان پسوریازیس موفقیتی نداشته است.

معمولاً در مواردی که بیماری محدود می باشد، از داروهای موضعی که محتوی ترکیبات کورتون، ویتامین D صناعی، قطران یا آنترالین هستند، استفاده می شود. به این داروها ممکن است استفاده از نور طبیعی آفتاب یا نور ماوراء بنفش نیز افزوده شود. در فرم های خیلی شدید پسوریازیس، ممکن است نیاز به مصرف داروهای خوراکی با و یا بدون استفاده از نور درمانی باشد. اگرچه قرار گرفتن در معرض نور خورشید به بسیاری از بیماران در تخفیف علایم بیماری کمک می کند، ولی باید با احتیاط زیادی مورد استفاده قرار گیرد. در برخی موارد می توان از اشعه ماوراء بنفش استفاده نمود.

درمان های مختلف پسوریازیس

استروئیدها (کورتن ها): کرم ها، پمادها و لوسیون های محتوی داروهای کورتنی می توانند بطور موقت پوست را تسکین داده و بیماری را در بسیاری از بیماران کنترل نمایند. از فرآورده های ضعیف تر در نقاط خیلی حساس بدن مانند ناحیه تناسلی، کشاله ران و صورت استفاده می شود. ولی برای کنترل بیماری در پوست سر، آرنج ها، زانوها، کف دست و پا و تنه معمولاً نیاز به مصرف فرآورده های قوی تر می باشد. گاهی لازم است که روی پوستی که پماد یا کرم به آن مالیده شده است با پوشش نایلونی مناسبی پوشانیده شود تا کرم حداکثر تاثیر را بنماید. اینگونه داروها باید با دقت بسیار و حتماً تحت نظر متخصص پوست بکار برده شوند. عوارض جانبی فرآورده های کورتن دار قوی عبارتند از: نازک شدن پوست، گشاد شدن عروق خونی، له شدن و تخریب پوست و تغییر رنگ آن. قطع ناگهانی مصرف این داروها موجب شعله ور شدن بیماری خواهد شد. پس از ماه ها درمان، ممکن است پسوریازیس نسبت به فرآورده های استروئیدی مقاوم شود.

گاهی در صورت لزوم، متخصص پوست برای درمان بعضی ضایعات مقاوم به درمان اقدام به تزریق کورتن به داخل آنها می کند. برای جلوگیری از بروز عوارض ناخواسته جانبی، حجم این تزریق ها باید بسیار ناچیز بوده و قبلاً به دقت محاسبه شده باشد. تزریق داخل ضایعه باید توسط متخصص پوست صورت گیرد.

درمان پوست سر: درمان پسوریازیس پوست سر بستگی به شدت بیماری، بلندی موها و طرز زندگی بیمار دارد. طیف گسترده ای از شامپوها، روغن ها، محلول ها و اسپری ها برای این منظور موجود است. اکثر اینها محتوی قطران یا کورتن هستند. بیمار باید از شستشوی زیاد سر با شامپو و خراشیدن پوست سرخودداری کند.

آنترالین: دارویی است که بخوبی بر روی ضایعات صعب العلاج پسوریازیس اثر می کند. این دارو می تواند موجب تحریک و رنگین شدن موقتی پوست و لباس ها گردد. تدرکیبات و روش های جدید مصرف آنترالین، اینگونه عوارض جانبی را به حداقل رسانیده اند.

ویتامین D: امروزه، یک ترکیب صناعی ویتامین D به نام «کلسی پوترین» یا «کلسی پوتریول» وجود دارد که فقط با نسخه قابل ابتیاع است. ا ین دارو برای بیماران مبتلا به پسوریازیس مفید است و می تواند همراه با سایر درمان ها بکار برده شود. به منظور جلوگیری از بروز عوارض جانبی باید مقادیر محدودی از آن مصرف شود. ویتامین D معمولی، که می توان آن را از هر داروخانه یا فروشگاهی خریداری کرد، هیچ ارزشی در درمان پسوریازیس ندارد.

قطران: بیش از یکصد سال است که از قطران برای درمان پسوریازیس استفاده می شود. با پیشرفت تکنولوژی، فرآورده های امروزی هم بسیار پیشرفت کرده و هم استفاده از آنها راحت تر شده است. از فرآورده های قوی تر برای درمان مناطق صعب العلاج تر استفاده می شود. مشکل عمده این ترکیبات بوی ناخوشایند آنها است.

گاهی از قطران همراه با نور ماوراء بنفش بطور همزمان برای درمان پسوریازیس حاد استفاده می شود. درمان بصورت روزانه و در مراکز مخصوص انجام می شود. مدت تماس با نور ماوراء بنفش، بسته به نوع پسوریازیس و حساسیت پوست بیمار متفاوت است.

نور درمانی: نور خورشید و نور ماوراء بنفش، سرعت رشد سلولهای پوست را کند می کنند. اگر چه نور خورشید و نور ماوراء بنفش موجب پیری پوست، آب مروارید و سرطان پوست می شوند، ولی نور درمانی در صورتی که تحت نظر پزشک انجام شود می تواند بی خطر و سودمند باشد. بیمارانی که مبتلا به پسوریازیس در تمام بدن هستند ممکن است نیاز به نور درمانی در مراکز مجهزی داشته باشند که اختصاصاً به همین منظور تجهیز شده اند. به بیماران پسوریازیسی که در آب و هوای گرم زندگی می کنند ممکن است توصیه شود که مستقیماً و با احتیاط حمام آفتاب بگیرند. حتماً قبل از خود درمانی با نور آفتاب طبیعی یا مصنوعی با یک پزشک متخصص پوست و مو مشورت کنید.

پووا (PUVA): زمانی که پسوریازیس به سایر درمان ها جواب ندهد یا خیلی گسترده باشد، پووا درمانی در 85 تا 90 درصد افراد موثر خواهد بود. نام این روش درمانی از ترکیب Psoralen+UVA دو عامل درمانی در این روش، اقتباس شده است. به بیماران دارویی به نام پسورالن داده می شود. بیماران 2-1 ساعت بعد با دقت و احتیاط زیاد تحت تابش حساب شده نوع خاصی از پرتوهای ماوراء بنفش (نوع A یا UVA) قرار می گیرند. معمولاً 40 جلسه درمان در یک دوره درمانی دو یا سه ماهه لازم است تا پوست کاملاً درمان شود. حدود 30 تا 40 جلسه درمان در سال لازم است تا پسوریازیس را تحت کنترل نگه دارد.

از آنجایی که پسورالن در داخل عدسی چشم باقی می ماند و می تواند موجب پیدایش آب مروارید در عدسی چشم گردد، بیماران باید حتماً از لحظه استفاده از پسورالن تا غروب آفتاب همان روز، از عینک های آفتابی که جلوی نور ماوراء بنفش را می گیرند استفاده کنند. همچنین بیماران باید در طی درمان، پوست خود را از تابش نورآفتاب کاملاً محافظت نمایند. پووا درمانی اگر مدت خیلی زیادی تکرار شود شانس ابتلا به پیری پوست، کک و مک و سرطان پوست را زیاد می کند. لذا تمام مراحل پووا درمانی باید تحت کنترل و نظارت متخصص پوست و مو انجام شود.

متوترکسات: یک داروی خوراکی ضدسرطان است که زمانی که سایر داروها در درمان پسوریازیس ناتوان مانده اند می تواند نتایج بسیار درخشانی به بار آورد. از آنجایی که مصرف این دارو می تواند عوارض جانبی خاصی بویژه عوارض کبدی به دنبال داشته باشد، انجام آزمایش های خون منظم همزمان با مصرف دارو ضروری است. عکس برداری از قفسه سینه با اشعه ایکس و در موارد نادر، نمونه برداری از کبد نیز ممکن است لازم شود. سایر عوارض جانبی این دارو عبارتند از ناراحتی معده، تهوع و سرگیجه. این دارو به صورت قرص و آمپول موجود بوده و معمولاً یک بار در هفته مصرف می شود.

رتینوئید: این داروها مشتق از ویتامین آ بوده و به تنهایی یا همراه با نور ماوراء بنفش برای درمان موارد شدید پسوریازیس تجویز می شوند. عوارض جانبی آن عبارتند از: خشکی پوست لب ها و چشم ها، افزایش مقادیر چربی خون و پیدایش زواید خاری شکل در استخوان ها. رتینوئیدها (تیگازون و نئوتیگازون) نباید توسط خانم هایی که باردار هستند و یا تصمیم به باردار شدن در فاصله زمانی 3 سال از قطع مصرف دارو دارند، استفاده شوند، زیرا می توانند موجب پیدایش ناهنجاری های جنینی مادرزادی در نوزادان آنها شوند. در زمان مصرف اینگونه داروها، مراقبت توسط متخصصین پوست و نیز انجام آزمایش های خون به صورت مرتب الزامی است.

سیکلوسپورین: این دارو تضعیف کننده سیستم ایمنی بوده و معمولاً برای پیشگیری از پس زدن عضو پیوندی مصرف می شود. در موارد شدید که پسوریازیس به سایر درمان ها پاسخ نداده باشد، می توان از این دارو استفاده نمود. عوارض جانبی عمده این دارو شامل افزایش فشار خون و آسیب کلیه ها می باشد لذا بیماران باید بطور مرتب تحت نظر باشند.

گرچه روش های درمان که در بالا به آنها اشاره شد به تنهایی و یا همراه با یکدیگر قادر به کنترل بیماری و بهبودی چشمگیر در اکثر مبتلایان به پسوریازیس می باشند، ولی هیچ کدام بیماری را به صورت قطعی و دائمی شفا نمی دهند. پزشکان و سایر متخصصین، دایم در حال آزمایش داروها و روش های درمان جدید هستند.

به یاد داشته باشید که پسوریازیس اگرچه آزار دهنده است ولی در صورت درمان مناسب و رعایت دستورات پزشکی، می توان با آن کنار آمد و بیماری را کنترل کرد.