زونا

زونا نوعي بيماري ويروسي است كه توسط ويروس عامل بيماري آبله مرغان ايجاد مي شود. هر فردي كه زماني مبتلا به آبله مرغان بوده است، ممكن است دچار زونا شود. ويروس اين بيماري در سلول هاي خاصي در ريشه اعصاب به صورت نهفته و خاموش باقي مي ماند ولي هنگامي كه دوباره فعال شود باعث ايجاد زونا مي گردد. حدوداً 20 درصد از افرادي كه قبلاً مبتلا به آبله مرغان بوده اند در طول زندگي مبتلا به زونا مي شوند. خوشبختانه بيشتر بيماران بيش از يكبار به اين بيماري مبتلا نمي شوند. عاملي كه باعث فعال شدن يا بيداري ويروس در افراد سالم مي شود دقيقاً مشخص نيست. ضعف سيستم ايمني فرد ممكن است زمينه را براي تكثير ويروس و حركت آن در مسير اعصاب به سمت پوست مساعد كند. با اينكه كودكان نيز ممكن است مبتلا به زونا شوند، اين ويروس بيشتر افراد بالاي 50 سال را گرفتار مي كند. بيماري ها، ضربه و استرس نيز ممكن است باعث تحريك اين ويروس و ابتلا به زونا شوند. افرادي كه به هر دليل سيستم ايمني آن ها ضعيف شده است، بيشتر مستعد ابتلا به زونا هستند. همچنين اينگونه افراد استعداد بيشتري براي ابتلا به اشكال وخيم زونا دارند. بيماري هايي كه باعث تضعيف سيستم ايمني انسان مي شوند عبارتند از سرطان ها (مثل سرطان هاي خوني) و ايدز. برخي از روش هاي درماني مانند شيمي درماني يا پرتو درماني براي مقابله با سرطان، داروهايي كه براي جلوگيري از پس زدن اعضاء پيوندي استفاده مي شوند و يا استعمال درازمدت كورتن ها ممكن است باعث تضعيف سيستم ايمني بدن شوند.

علائم بيماري زونا چيست؟

اولين علامت زونا درد همراه با سوزش و حساسيت بيش از حد پوست است كه معمولاً تنها در يك سمت بدن بيمار ايجاد مي شود. اين درد ممكن است تا سه روز قبل از پيدايش بثورات جلدي قرمز در آن ناحيه به وجود بيايد. ممكن است تب يا سردرد نيز وجود داشته باشد. اين بثورات جلدي به سرعت تبديل به تاول مي شوند كه بسيار شبيه به ضايعات آبله مرغان هستند. ولي انتشار آن ها به صورت خطي و در مسير يك رشته عصبي و معمولاً يكطرفه مي باشد. اين تاول ها معمولاً براي دو تا سه هفته باقي مي مانند. قبل از اينكه اين تاول ها دلمه بسته و ناپديد شوند، ممكن است چرك و يا خون تيره در آن ها جمع شود. ولي درد ممكن است مدت بيشتري باقي بماند. به ندرت امكان دارد درد در غياب تاول و يا حتي تاول بدون درد وجود داشته باشد. درد بيمار معمولاً آنقدر شديد است كه پزشك براي او مسكن تجويز مي كند.

زونا در چه نقاطي از بدن بيشتر ايجاد مي شود؟

بيشترين محل گرفتاري زونا روي تنه و نشيمنگاه است. ولي در صورت درگيري اعصاب نواحي ديگر، ممكن است صورت، دست ها، و يا پاها نيز مبتلا شوند. اگر تاول زونا چشم را درگير كند احتياج به مراقبت جدي دارد چون ممكن است باعث آسيب دائمي آن شود. پيدايش تاول در نوك بيني احتمال درگيري چشم را مطرح مي كند. در اينصورت بيمار بايد فوراً به متخصص چشم ارجاع شود.

زونا چه عوارضي دارد؟

دردهاي عصبي دائمي يا دوره اي ممكن است حتي پس از التيام ضايعات جلدي ادامه داشته باشند. اين دردها ممكن است براي ماه ها و يا حتي سال ها باقي بمانند كه اين عارضه بيشتر در سالمندان ديده مي شود. معالجه به موقع زونا در مراحل اوليه بيماري ممكن است جلوي اين عارضه را بگيرد. در صورتيكه تاول ها عفوني شوند ممكن است التيام آن ها به تأخير بيفتد. در صورت ظهور مجدد درد و قرمزي در محل ضايعات، بايد به متخصص پوست مراجعه شود. در اين حالت شايد درمان با آنتي بيوتيك ضروري باشد. عارضه ديگر زونا انتشار بيماري به اعضاي داخلي و يا سرتاسر بدن است. اين عارضه ممكن است در آبله مرغان هم ديده شود. خوشبختانه اين حالت نادر بوده و بيشتر در افرادي كه سيستم ايمني ضعيف دارند مشاهده مي شود.

معمولاً تنها در موارديكه عفونت شديد وجود دارد، مثلاً در افرادي كه سيستم ايمني ضعيف دارند، در سالمندان و در كسانيكه تاول هاي آن ها عفوني مي شود، آثار زونا باقي مي ماند.

چگونه زونا تشخيص داده مي شود؟

تشخيص زونا بر پايه ديدن تاول ها و تاريخچه وجود درد قبل از ايجاد بثورات در يك سمت بدن است. ممكن است پزشك از سلول هاي سطح تاول نمونه تهيه كرده و آن را زير ميكروسكوپ بررسي كند. در صورتيكه تشخيص بيماري قطعي نباشد، مي توان مايع داخل تاول ها را بررسي بيشتر از نظر وجود ويروس به آزمايشگاه فرستاد. بيشتر افرادي كه مبتلا به زونا مي شوند مشكل ديگري ندارند ولي اگر شما مبتلا به بيماري ديگري هستيد و يا ممكن است در معرض ويروس ايدز قرار گرفته باشيد، بايد آن را با پزشك خود در ميان بگذاريد زيرا اين اطلاعات ممكن است باعث تغيير روش درمان شوند. پزشك درباره سابقه بيماري هاي قبلي از شما خواهد پرسيد و ممكن است آزمايش هايي مثل عكس ساده سينه و يا آزمايش خون را براي شما درخواست كند.

آيا زونا مسري است؟

ويروس زونا تنها ممكن است افرادي را كه تاكنون مبتلا به آبله مرغان نشده اند گرفتار كند و در اين صورت نيز آن ها مبتلا به آبله مرغان مي گردند و نه زونا. با اين حال زونا بسيار كمتر از آبله مرغان واگير دارد و تنها در صورت تركيدن تاول ها امكان سرايت به ديگران وجود دارد. در نوزادان و افرادي كه به عللي سيستم ايمني ضعيفي دارند احتمال گرفتن آبله مرغان از افراد مبتلا به زونا بيشتر است. بيماران مبتلا به زونا به ندرت احتياج به بستري شدن در بيمارستان پيدا مي كنند.

درمان زونا چگونه است؟

زونا معمولاً در طي چند هفته خود به خود از بين مي رود و بازگشت آن بعيد است. مصرف مسكن و كمپرس سرد در خشك كردن تاول ها موثر است. مصرف داروهاي ضد ويروس خوراكي براي كاهش پراكنده شدن ويروس ها و كم كردن حوزه ضايعات جلدي موثر است، به شرط اينكه در عرض 3-2 روز اول شروع بيماري مصرف شوند. لذا در صورتي كه دچار درد شديد ناگهاني در يك طرف بدن شده و مشكوك به زونا هستيد، در اسرع وقت به متخصص پوست مراجعه كنيد. در موارد شديد زونا مثلاً وقتي درگيري چشمي وجود دارد و يا در كسانيكه سيستم ايمني ضعيف دارند، تجويز برخي دارها الزامي است. اين داروها گاهي باعث سردرد، تهوع يا گيجي مي شوند. هر چه درمان زودتر آغاز شود نتيجه آن بهتر خواهد بود به نظر نمي رسد اين داروها از دردهاي پس از زونا جلوگيري كنند ولي ممكن است دوره آن ها را كوتاهتر كنند در موراد شديد مثل درگيري چشم ها و يا براي كاهش دردهاي شديد تركيبات كورتن نيز همراه با داروهاي ضدويروس تجويز مي گردد. براي كنترل درد شديد مي توان از انسداد عصبي در موضع درد استفاده كرد. دردهاي پس از زونا را مي توان با استفاده از داروهاي ضدافسردگي و ضدتشنج در شب و استعمال مكرر مسكن ها در طول روز درمان كرد. مصرف يك نوع پماد كه از فلفل استخراج مي شود در كاهش درد برخي بيماران موثر بوده است. اين پماد سه تا چهار بار در روز در محل هاي دردناك استعمال مي شود و درد به تدريج طي يك تا سه هفته از بين مي رود.