پوست و بارداري

بارداری دوره ای از تغییرات هورمونی و متابولیک عمیق است که بدن آنرا برای مدت نسبتاً کوتاهی تحمل می کند و در طی آن تغییرات متعددی در پوست، ناخن و موها بروز می کند. بثورات و تغییرات پوستی در طول بارداری فوق العاده شایع هستند. بعلت شرایط خاص روحی و روانی زنان باردار، این تغییرات می توانند سبب بروز نگرانی هایی شوند که ممکن است مربوط به زیبایی ظاهری، امکان عود در بارداری های بعدی، اثرات بالقوه برروی جنین و یا مجموعه ای از آنها باشد.

بثوراتی که در دوران بارداری مشاهده می شوند همگی از اهمیت یکسانی برخوردار نیستند. برخی از آنها تغییرات پوستی شایعی هستند که تقریباً در تمام زنان باردار دیده مي شوند. البته تعدادی از بیماری های پوستی نیز وجود دارند که اختصاصاً با حاملگی همراه هستند. همچنین حاملگی می تواند سبب تشدید یا تخفیف بسیاری از بیماریهای پوستی شود که اختصاص به این دوران ندارند.

در این بخش با تغییرات طبیعی پوست در دوران بارداری و نیز بیماریهای شایعی که اختصاص به دوران بارداری دارند، آشنا می شوید.

تغییرات شایع در پوست و ضمايم

تیره شدن پوست (هیپرپيگمانتاسیون): درجات مختلفی از افزایش رنگدانه در پوست که منجر به تیره شدن منتشر آن می شود در 90 درصد زنان باردار در فاصله هفته های اول تا چهاردهم بارداری اتفاق می افتد. این تغییر در خانم های با موی تیره و پوست سبزه بیشتر از زنان با موی روشن و پوست سفید دیده می شود. نواحی از بدن که بطور طبیعی تیره تر هستند تیرگی بیشتری پیدا می کنند مخصوصاً نوک سینه ها و هاله اطراف آنها، نواحی تناسلی و خط میانی دیواره شکم که در این زمان اصطلاحاً به آن “خط سیاه” گفته مي شود.

همچنین گاهی تغییر مشابه در زیر بغل و کشاله ران ها نیز مشهود است. این تغییر رنگ معمولاً بعد از حاملگی از بین می رود ولي ممكن است درجاتی از آن باقی بماند.

همچنین در طول بارداری خالهای تیره ممکن است بزرگ تر و یا تیره تر شده و خالهایی که قبلاً مورد توجه قرار نگرفته اند، مشخص گردند. باید توجه داشت که تغییرات ذکر شده در خال ها بطور کم و بیش یکسان و متناسب در تمام خال های بدن صورت می گیرد، ولی چنانچه یکی از خال ها تغییرات واضح در اندازه و یا رنگ پیدا کند و یا دچار علائمی نظیر خارش، سوزش و یا احیاناً خونریزی گردد، حتماً باید توسط متخصص پوست بررسی شود.

یک طرح مشخص از تیره شدن پوست که در حدود 70 درصد زنان باردار مخصوصاً سبزه ها در نیمه دوم حاملگی دیده می شود، ماسک حاملگی یا ملاسما یا کلواسما  است که در نواحی مختلف صورت ظاهر می شود. این تیرگی عموماً لب بالا، گونه ها، پیشانی و چانه را گرفتار می کند و بدنبال تماس با آفتاب نیز تشدید می شود. این نواحی تیرگی عموماً به رنگ قهوه ای و اغلب دو طرفه و قرینه هستند. تغییر رنگ مشابه ماسک حاملگی در زنان غیرباردار که از قرص های ضدبارداری استفاده می کنند و یا گا هی حتی در مردان نیز دیده می شود. ماسک حاملگی بعد از زایمان ممکن است از بین برود و یا بدرجاتی پایدار باقی بماند.

مو: بیشتر زنان در دوران بارداری به درجاتی از پر مویی دچار می شوند که معمولاً در صورت مشخص تر از سایر نواحی است. با ا ین وجود، احتمال گرفتاری بازو، ساق و پشت پا نیز وجود دارد. این موی اضافی که بعلت افزایش در نسبت موهای در حال رشد در مناطق مختلف بدن است، تحت تاثیر عوامل هورمونی بوده و در عرض 6 ماه پس از زایمان غالباً از بین می رود.

همچنین بعلت مشابه یعنی افزایش در نسبت موهای در حال رشد، موهای سر نیز پرپشت تر از حالت طبیعی شده و ریزش طبیعی موها نیز بطور قابل ملاحظه ای کاسته می شود. بهمین دلیل اغلب خانمها از موهای خود در طی دوران بارداری اظهار رضایت می کنند. بدنبال زایمان و برگشت وضعیت هورمونی بدن بحالت عادی، این افزایش نسبت موهای در حال رشد نیز بحالت طبیعی برگشت پیدا مي کند که این حالت با ریزش موی نسبتاً شدیدی در فاصله 3 الي 5 ماه پس از زايمان مشخص مي شود. اکثر افراد بطور طبیعی روزانه حدود 50 الي 70 تار مو از دست می دهند، ولی ریزش مو پس از زایمان به بیش از 100 مو در روز بالغ می شود. اگر چه داشتن زایمان سخت و طولانی خصوصاً اگر همراه با خونریزی شدید باشد، در تشدید این حالت مؤثر است. اما برخلاف عقیده عموم شیر دادن به نوزاد تأثیري در روند آن ندارد. این حالت نیاز به درمان خاص نداشته و رشد مجدد طبیعی مو در عرض 6 ماه الی 1 سال کامل می شود و تراکم موها به حالت پیش از بارداری برمی گردد.

بندرت در پا یان حاملگی درجه خفیفی از پس نشینی خط رویش مو در ناحیه پیشانی و شقیقه ها بروز می کند که احتمال دارد به حالت طبیعی بازگشت نموده و یا بصورت غیرطبیعی باقی بماند.

همچنین بندرت ممکن است افزایش در موهای تیپ مردانه در ناحیه صورت خصوصا چانه، گردن و پشت در نیمه دوم حاملگي صورت گیرد. این حالت ممكن است ناشی از افزایش ترشح هورمونهای مردانه از تخمدانها و یا ناشی از یک تومور ترشح کننده آنها باشد و لذا این بیماران بایستی بدقت توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرند. در صورتی که علت ايجاد کننده پرمویی تومور نباشد، این مشکل در حاملگی های بعدی تکرار می شود و این حالت از پرمویی ممکن است بین حاملگی ها پسرفت پیدا کند اما همیشه کامل نیست.

ناخن ها: خانم های باردار اغلب از شکنندگی ناخنها و ایجاد شیارهای عرضی در آنها شکایت می کنند و در مواردی نیز امکان دارد که صفحه ناخن از بستر آن جدا گردد. این تغییرات ناخنی نیز به تغییرات هورمونی در بدن نسبت داده می شود، ولی از آن جايي كه ارتباط اين تغييرات با حاملگی نامشخص است، جهت بررسی سایر علل بایستی مورد معاینه قرار بگیرند. همچنین خطوط طولی تیره رنگی ممکن است در طول حاملگی در ناخن ها دیده شوند.

غدد عرق: در بدن دو نوع کلی از غدد عرق وجود دارد. یک نوع که به آن غدد «اكراين» گفته می شود، بطور منتشر در تمام بدن و مخصوصاً کف دست ها و پاها یافت می شود. منشأ تعریقی که بطور طبیعی در نتیجه افزایش درجه حرارت محیط و یا فعالیت فیزیکی ایجاد مي شود این غدد هستند. نوع دیگر که به آنها غدد عرق «آپوکرین» گفته مي شود بطور عمده در زیر بغل ها و نواحی تناسلی یافت می شود و ترشحات حاصل از آن ها در ايجاد بوي بدن دخالت دارند. در طی بارداری فعالیت و میزان ترشح غدد عرق اکراین بطور قابل ملاحظه در تمام بدن بجز کف دست و پا افزایش می یابد که این افزایش تعریق احتمالاً منجر به افزایش شیوع جوش های عرق سوز نیز می شود. در مقابل، فعالیت غدد عرق آپوکرین کاهش یافته و سبب می شود تا برخی از بيماري هاي مربوط به آنها نظیر عرق جوش غدد آپوکرین در طی بارداری تخفیف پیدا کنند.

غدد چربی: میزان ترشح غدد چربی پوست در حین حاملگي افزايش يافته و پس از زایمان بحالت طبیعی برمی گردد. همچنین در دوران بارداری غدد چربی روی هاله نوک پستان بزرگ شده و بصورت برجستگی های کوچك قهوه ای رنگ ظاهر می شوند. این پدیده بیشتر در سه ماه دوم و سوم حاملگی مشخص شده و گاهی در زنان غیرحامله نیز د یده می شود.

عروق پوست: تغییرات متعددی در ساختمان و کارکرد عروق پوست در طی بارداری ممکن است رخ دهد. از آن جا که این تغییرات منحصر به حاملگی نبوده و ممکن است در سایر حالات نیز دیده شود توجه به آنها و در میان گذاشتن آنها با پزشک معالج ضروری است.

مهمترین این تغییرات عبارتند از:

* آنژیوم عنكبوتی: به شکل یک برجستگی قرمز رنگ به اندازه سر سنجاق که دارای یک قسمت مرکزی است و از اطراف آن عروق خونی متسع بشکل شعاعی خارج می شود. این ضایعه در افراد طبیعی نیز دیده می شود، اما شیوع آن در حاملگي افزایش می یابد به گونه ای که در 70 درصد زنان باردار بروز می کند. پیدایش آنها بین ماه های دوم تا پنجم حاملگی بوده و بطور عمده در نیمه فوقانی بدن ظاهر شده و بیشتر در زنان سفید پوست مشهود است. این ضایعات معمولاً در طی 3‏ماه پس از زایمان از بین می روند.

* قرمزی کف دست: در 40 درصد زنان سفید پوست و 30 درصد زنان تیره پوست باردار دیده می شود که ممکن است بصورت نقطه نقطه های منتشر در تمام کف دست باشد و یا فقط در برجستگي هاي کف دست ظاهر شود.

* وریدهای واریسی: در پاها و هموروئید (بواسیر) از عوارض شايع حاملگی است. بسیاری از خانم های حامله دچار تورم در صورت، پلک ها، دست ها و پاها می شوند. این تورم، صبحها بیشتر است و بتدریج در طول روز از بین می رود. با توجه به اینکه مشکلات قلبی، کلیوی و عوارض ناشی از حاملگی می توانند نمای مشابهی ایجاد کنند، مشورت با پزشک در این خصوص الزامی است.

لثه ها: حدود 80 درصد زنان باردار دچار قرمزی و تورم در لثه ها می شوند که مخصوصاً اگر بهداشت دهان خوب نباشد، می تواند به دردناک و زخمی شدن آنها منجر شود. گاهی نیز ضایعات عروقی کوچکی ممکن است در لثه ها ایجاد شوند که بدنبال تماس (مواد غذایی، مسواك و...) دچار خونریزی می شوند. این تغییرات بعد از زایمان از بین می روند. توجه به بهداشت دهان یک ضرورت مهم است.

خطوط کشش یا استريا: پیدایش استریا یک یافته شايع و مشخص در اکثر حاملگی هاست. این خطوط در 90 درصد زنان باردار در ماه های ششم و هفتم حاملگی ابتدا در دیواره شکم ظاهر شده و بعداً به میزان کمتری برروی سینه ها نیز نمایان می شوند و با شیوع و شدت کمتر ممکن است در سایر نواحی بدن نیز دیده شوند. علت پیدایش این خطوط را به مجموعه ای از تغییرات هورمونی، کشش بیش از اندازه پوست و پارگی برخی الیاف بافت نگاهدارنده آن نسبت می دهند. طول این خطوط چند سانتیمتر بوده و پهنای آنها از 1 تا 10 میلیمتر متغیر و به رنگ صورتی تا ارغوانی و گاهی همراه با خارش مختصر ظاهر می شوند. رنگ این خطوط معمولاً مدتی پس از خاتمه بارداری تبدیل به رنگ پوست شده، مختصری فرورفته و سرانجام چروکیده می شوند. استریا معمولاً یک مشکل ظاهری است ولیکن در برخی موارد مخصوصاً اگر وسيع باشد ممكن است زخمي شده و یا در جريان حوادث بسادگی پاره شود. باید بخاطر داشت که استریا در دوران بلوغ و در ارتباط با افزایش سریعترحجم بدن نسبت به رشد پوست، در هر دو جنس و به طور عمده در نواحی ران ها، باسن، کمر و سینه ممکن است ایجاد شود.

همچنین احتمال دارد ضایعات مشابه در جریان برخی از بیماری ها و یا همزمان با مصرف انواعی از داروهای موضعی یا سیستمیک خصوصاً ترکیبات کورتون دار ایجاد شود.

آویزهای پوستی: ضایعاتی هستند که در ماه هاي آخر حاملگي ظاهر گشته و به طور نسبي يا كامل پس از زایمان ناپدید می شوند. اندازه آنها از سر یک سوزن تا یک نخود متفاوت بوده و بصورت زواید برجسته به رنگ پوست یا کمی تیره تر در طرفین صورت، گردن، قسمت فوقانی سینه و زير پستان ها دیده می شوند. بخاطر شباهت آنها به بعضی از انواع زگیل گاهي بيماران اين زائده های پوستی را با زگیل اشتباه می گیرند.

بيماري هاي شايع خاص دوران بارداري

یک خانم حامله علاوه بر احتمال گرفتاری به انواع بیماری های پوست نظیر افراد دیگر، در معرض ابتلا به برخی بیماری ها نیز قرار دارد که اختصاص به دوران بارداری دارد.

خارش حاملگی: حدود 20 درصد زنان باردار به درجاتی دچار خارش می شوند که در اکثر موارد ناشي از يک بیماری شناخته شده نظیر کهیر، اگزما، حساسیتهاي دارويي و يا ابتلا به عفونت هاي انگلي نظير گال است. اما گروه کوچكی از خانم های حامله تنها مبتلا به یک خارش شدید هستند که با ضایعه پوستی مشخصی همراهی ندارد و به این حالت خارش حاملگی اطلاق می شود. این خارش که در سه مامه سوم حاملگي شروع شده و اغلب محدود به شكم است (اگرچه ممکن است کاملاً منتشر باشد) ناشی از اختلال در ترشح صفرا در کبد (کلستاز) است. این خارش معمولاً بعد از زایمان از بین می رود ولیکن در حاملگی های بعدی و یا هنگام مصرف قرصهای ضدبارداری عود می کند. این حالت عموماً تاثیری بر سرنوشت حاملگی و یا سلامت جنین نداشته و تنها خطر بالقوه آن این است که احتمال بروز سنگ های صفراوی در زنان مبتلا به این عارضه بیشتر است.

بثورات کهیری دوران حاملگي: این اختلال که در 5/0 درصد تمام حاملگی ها بروز می کند، بصورت پیدایش ضایعات کهیری است که در سه ماهه سوم حاملگی ظاهر می شوند. این بیماری عموماً در بارداری اول تظاهر می کند و بندرت در حاملگی های بعدي تکرار می شود و چنانچه عود داشته باشد شدت آن کمتر است. علت بیماری دقیقاً معلوم نیست و به افزایش غیرطبیعی وزن در مادر و جنین نسبت داده شده است. علامت بیماری شامل پیدایش بثورات کهیری است شدیداً خارش دار بوده و اغلب بیمار قادر به خوابیدن در شب نیست. این بثورات معمولاً از ناحيه شكم شروع شده و بیشتر محدود به خطوط استریا می باشند. اما گاهی قسمت فوقانی بازوها و ران ها نیز ممکن است گرفتار شود. در اغلب موارد ضایعات در عرض 2 تا 3 هفته پس از زایمان از بین می روند. اما ممكن است تشدید قابل توجهی بلافاصله پس از زایمان مشاهده گردد. این بیماری تاثیری بر روند حاملگی و سلامت جنین نداشته و حتی نوزادان متولد شده بزرگتر از حالت طبیعی هستند.

 

 

PUPPP

 

هرپس حاملگی