اکزمای تماسی

اکزمای تماسی می تواند با دو مکانیسم ایجاد شود: 1- حساسیتی 2- تحریکی. ماده ای که باعث ایجاد حساسیت پوستی تماسی می شود بنام ماده حساسیت زا (آلرژن) نامیده می شود. خیلی از مردم نسبت به آلرژن ها، واکنشی نشان نمی دهند ولی تعداد کمی از مردم به مرور زمان نسبت به بعضی مواد (که در تماس قبلی نسبت به آن حساس نبوده اند)، حساس می شوند. تماس بیشتر موجب پیدایش ضایعات خارش دار می شود.

موادی از قبیل اسیدها، حلالها، قلیاها و صابونهای قوی و مواد شوینده معمولاً اکزمای تماسی تحریکی ایجاد می کنند. این مواد شیمیایی آزارنده که می توانند بر روی پوست هر کسی ایجاد واکنش نماینده بنام آزارنده ها (Irritants) نامیده می شوند. بعضی مواد شیمیایی هم آزارنده و هم حساسیت زا هستند.

علائم اکزمای تماسی

در اکزمای تماسی، پوست قرمز و متورم شده و تاول می زند. تاول ها ممکن است بترکند و از خود دلمه و پوسته بجا بگذارند. در مراحل بعدی، پوست ممکن است تیره تر شده و حالت چرم مانند و چروکیده بخود بگیرد. افتراق اکزمای تماسی از سایر اکزماها گاهی مشکل است.

یافتن عامل اکزمای تماسی

معمولاً متخصص پوست و بیمار درباره موادی که در خانه و محل کار با پوست شخص تماس می یابند بحث می کنند تا عامل حساسیت زا را بیابند. متخصص پوست ممکن است تستهای حساسیتی آزمایش برچسب (Patch Test) نیز تجویز کند. این آزمایش راهی آسان و بی خطر برای تشخیص حساسیت های تماسی می باشد. مقادیر ناچیزی از مواد حساسیت زای احتمالی برای مدت معینی (معمولاً دو روز) با چسپ مخصوص بر روی پوست چسبانده می شوند و در صورت بروز واکنش عامل حساسیت زا مشخص خواهد شد. مواد حساسیت زای شایع شامل نیکل، لاستیک، سیمان، چرم، بعضی داروهای موضعی، نگاهدارنده های موجود در کرم ها و لوازم آرایش، رنگها، مواد معطر، پیچک سمی، بلوط سمی و گیاهانی از این قبیل می باشند.

حساسیت به نیکل

نیکل در تعداد زیادی از مواد فلزی یافت می شود. در بسیاری از موادی که روکش کروم دارند نیکل به مقدار کافی برای ایجاد واکنش وجود دارد. در ظروف استیل نیز نیکل وجود دارد اما پیوندهای بسیار محکم آن با سایر فلزات، احتمال بروز واکنش اکزمای تماسی به استیل را در افراد حساس به نیکل، بسیار کم می کند. گوشواره های حاوی مواد نیکل دار هم می توانند باعث ایجاد حساسیت پوستی گوش شوند که یکی از مشکلات شایع در افرادی است که به نیکل حساسیت دارند. این حالت می تواند حتی با سوزنی که برای سوراخ کردن گوش استفاده می شود و یا با خود گوشواره ها شروع شود. در این افراد باید از سوزنهایی استفاده شود که حاوی نیکل نباشند و بعد از آن نیز حداقل به مدت 3 هفته بایستی از گوشواره های بدون نیکل استفاده شود.

گیره های ساخته شده از نیکل در لباس ها از قبیل سگکها، زیپ ها، دکمه ها و کلیپس ها می توانند ایجاد حساسیت کنند. کسانیکه به نیکل حساسیت دارند باید از گیره های پلاستیکی استفاده کنند.

تعریق موجب تشدید حساسیت به نیکل در افراد حساس به آن می شود. در فصل تابستان 20-15 دقیقه پس از تماس با مواد حاوی نیکل، احساس خارش و سوزش در پوست ایجاد می شود. پس از یکی دو روز، ضایعات پوستی هم ممکن است پدیدار شوند. اما اگر تعریق نباشد شاید بتوان چندین ساعت از این وسایل استفاده کرد بدون اینکه مشکلی پدید آید.

حساسیت به لاستیک

مواد لاستیکی اغلب ایجاد اکزمای تماسی می نمایند. مواد شیمیایی موجود در لاستیک عامل ایجاد این واکنش ها هستند. کسانی که به لاستیک حساسیت دارند باید از مواد دیگری استفاده کنند.

لاستیک همچنین می تواند باعث واکنش های حساسیتی فوری از قبیل سوزش، خارش و کهیر در محل تماس با لاستیک شود. بعضی مردم پس از تماس با لاستیک دچار خارش و آبریزش از چشم ها و بندرت تنگی نفس می شوند.

این حالات بخصوص در افرادی که دستکش های تنگ و چسبان لاستیکی (نظیر دستکش های پزشکی) می پوشند ایجاد می شود. پوست دست در محل تماس با دستکش های لاستیکی ممکن است دچار حساسیت شود. در این گونه مواقع بایستی از دستکش های ساخته شده از وینیل یا سایر مواد مصنوعی استفاده کرد.

وجود لاستیک در لباس های زیر بانوان نیز موجب ایجاد حساسیت های پوستی تماسی در محل تماس لباس می شود. در اینگونه موارد نیز بایستی از البسه فاقد مواد لاستیکی استفاده شود.

بیشتر موارد اکزمای تماسی ناشی از کفش ها بدلیل مواد تشکیل دهنده لاستیکی که در ساختار کفش بکار رفته پدید می آید. چسب های به کار رفته در کفش هم می توانند ایجاد مشکل کنند. حتی در کفش های چرمی هم ممکن است از چسب استفاده شده باشد. در این موارد بایستی حتماً از کفش غیرلاستیکی استفاده شود.

حساسیت به رنگ مو

بیشتر مردم می توانند بدون هیچ مشکلی، موی خود را رنگ کنند. با اینحال، بعضی ها نسبت به پارافنیلن دی آمین (PPD) حساسیت دارند. این ماده در رنگ موهای دائمی که با سایر مواد شیمیایی (نظیر پراکسیدها) مخلوط می شوند، وجود دارد.

کسانی که به PPD حساسیت دارند هرگز نباید از رنگ موی دائمی استفاده کنند. در حدود 4/1 افراد حساس به PPD نسبت به مواد موجود در رنگ نیمه دائمی هم حساسند. قبل از استفاده از هرگونه رنگ مویی از توصیه های داخل جعبه آن برای انجام یک تست حساسیت پوستی پیروی کنید.

خپلی از کسانی که PPD حساسند می توانند از رنگ های موقتی برای رنگ کردن موهایشان استفاده کنند، اما تعداد اندکی از افراد به این مواد نیز حساسیت نشان می دهند.

گرچه رنگ های PPD بندرت در لباسها استفاده می شوند، ولی از سایر رنگ هایی که با PPD واکنش متقابل نشان می دهند، به وفور برای رنگ کردن لباس ها استفاده می شود. در نتیجه بعضی از افراد حساس به PPD نمی توانند لباس های تیره بپوشند و ناچاراً بایستی از رنگهای روشن لباس استفاده کنند. حدود 25 درصد افراد حساس به PPD نسبت به بعضی مواد بی حس کننده موضعی نظیر بنزوکائین هم حساس هستند. در این مواقع بایستی از ترکیبات جایگزین استفاده شود.

حساسیت به فرآورده های آرایشی- بهداشتی

عطرها، لوسیونها و مواد آرایشی می توانند ایجاد واکنش های حساسیت تماسی بکنند. بعضی از مردم نسبت به مواد شیمیایی معطر که در فرآورده های آرایشی- بهداشتی استفاده می شوند حساسند. برخی دیگر نیز به مواد شیمیایی نگهدارنده که بمنظور جلوگیری از فساد این گونه فرآورده ها بکار می روند حساسند. این افراد باید از فرآورده های بدون عطر استفاده کنند. ولی حتی فرآورده های بدون عطر هم هنوز دارای مواد معطری هستند که بمنظور پوشانیدن بوی ناخوشایند بعضی از مواد شیمیایی به محصول اضافه شده اند. تعداد بسیار قلیلی فرآورده های واقعاً بدون مواد نگهدارنده وجود دارند، ولی افراد ممکن است حتی نسبت به یک ماده شیمیایی نگهدارنده حساس بوده و نسبت به سایر مواد مشابه حساس نباشند.

حساسیت به کرومات ها

کرومات ها معمولاً مسئول ایجاد واکنش های حساسیت تماسی ناشی از تماس با سیمان، چرم، کبریت، رنگ ها و مواد ضد زنگ هستند. تماس با کروم در مشاغلی که در ارتباط با اتومبیل، جوشکاری، ریخته گری، بتون ریزی، صنایع راه آهن و صنایع ترمیمی ساختمان هستند شایع است. از کرومات ها برای رنگ کردن چرم به منظور ساخت کفش و لباس استفاده می شود. درماتیت ناشی از کفش ممکن است متعاقب پوشیدن کفش هایی که از چرم محتوی کرومات ساخته شده اند، پدیدار شود. این افراد باید از کفش هایی استفاده کنند که در رنگ آمیزی چرم آنها بجای کرومات از مواد گیاهی استفاده شده باشد.

بعضی از کبریت ها، محتوی کرومات هستند. کبریت خاموش، دود ناشی از کبریت روشن شده و سر سوخته کبریت هم محتوی مقادیری از کرومات ها هستند و می توانند موجب بروز حساسیت شوند.

حساسیت به پیچک سمی و گیاهان هم خانواده با آن

این خانواده گیاهی شامل پیچک سمی و بلوط سمی می باشد. این گیاهان علت بسیاری از موارد اکزمای تماسی هستند. واکنشی پدید آمده مشابه با سایر انواع این گونه واکنش هاست. معمولاً خطی از تاول های کوچک در محل تماس با گیاهان برروی پوست بیمار بوجود می آید. بیماران حساس به این گیاهان سمی معمولاً نسبت به فرآورده های روغنی این گیاهان نیز حساسند.