جوش غرور جوانی (آکنه)
به منافذ بسته شده غدد چربی (دانه های سر سیاه و سر سفید)، جوش ها و ضایعات عمیق تر (کیست ها یا ندول ها) که در صورت، گردن، سینه، پشت، شانه ها و حتی بازوها بروز می کنند، اصطلاحاً آکنه گفته می شود. کم و بیش اکثر نوجوانان به آکنه مبتلا می شوند. با این حال، این بیماری تنها به گروه سنی خاصی محدود نمی شود و بزرگسالان حتی تا 40 سالگی نیز می توانند به آن مبتلا شوند. اگرچه آکنه معمولاً بعد از چندین سال خودبخود خوب می شود ولی نمی توان آنرا به حال خود رها کرد. زیرا از آکنه ای که درمان نشود، ممکن است تا پایان عمر جوشگاه هایی بد شکل برروی پوست باقی بماند. البته این جوشگاهها نیز قابل ترمیم می باشند.
اگرچه آکنه بیماری وخیمی نیست، اما می تواند موجب بد شکل شدن صورت و در نتیجه ناراحتی روحی بیمار گردد. همچنین در موارد حاد و شدید، موجب پیدایش جوشگاه های بسیار بد شکل و دائمی می شود. باید در نظر داشت که حتی موارد ملایم آکنه نیز می تواند موجب پیدایش جوشگاه شوند.
آکنه چگونه به وجود می آید؟
افزایش طبیعی مقدار هورمون های مردانه در ایام نوجوانی (بلوغ) در هر دو جنس پسر و دختر موجب می شود که غدد چری پوست (سباسه) بزرگتر و فعالتر شوند. این غدد در نواحی ای از بدن که آکنه شایع است وجود دارند (صورت، پشت، شانه ها و قفسه سینه) بندرت آکنه ناشی از اختلالات هورمونی می باشد.
غدد چربی پوست با مجرای خروجی مو که اصطلاحاً فولیکول نامیده می شود، ارتباط دارند. این غدد ماده ای چرب بنام سبوم تولید می کنند که از طریق منفذ خروجی فولیکول به سطح پوست تخلیه می گردد. بنظر می رسد که چربی سبب تحریک مجرای فولیکول می گردد، لذا سرعت جدا شدن سلولها از جداره افزایش می یابد. این با اتصال به یکدیگر یک لخته را بوجود می آورند. بسته شدن مجرای فولیکول توسط این لخته شرایط را برای رشد باکتری ها در داخل مجرا مساعد می کند. مواد شیمیایی که این باکتری ها از خود ترشح می کنند می توانند جدار فولیکول را تخریب نمایند. سپس سبوم (چربی پوست)، باکتری ها و باقیمانده سلولهای مرده جدار فولیکول در سطح پوست سبب قرمزی، تورم و تجمع چرک می شوند که اینها همان علائم آکنه است.
چه عواملی در ایجاد یا تشدید آکنه موثرند؟
بهداشت پوست: آکنه به خاطر آلودگی و کثیفی پوست به وجود نمی آید. ماده سیاه موجود در نوک جوش های سرسیاه را روغن خشک شده و سلول های مرده تشکیل می دهند که منفذ خروجی فولیکول مو را مسدود کرده اند. برای مراقبت طبیعی از پوست، روزی دو با صورت خود را با صابون ملایم و آب ولرم بشوئید. شستشوی زیاد ممکن است سبب بدتر شدن آکنه شود. شستشو مرتب با شامپو نیز توصیه می شود. اگر موهای شما چرب هستند، شاید لازم باشد که دفعات شستشو را افزایش دهید. متخصص پوست می تواند در انتخاب شامپو و صابون مناسب به شما کمک کند.
مردانی که مبتلا به آکنه هستند باید هم ریش تراشی برقی و هم تیغ را امتحان کنند و هر کدام را که راحت تر است و جوش کمتری ایجاد می کند، انتخاب نمایند. اگر شما از تیغ استفاده می کنید، قبل از اصلاح، موی صورتتان را کاملاً با آب گرم و صابون شسته و نرم کنید و سپس از خمیر ریش برای اصلاح استفاده کنید. برای جلوگیری از زخمی شدن جوش ها، ریشتان را خیلی از ته نتراشید. صورتتان را فقط وقتی که واقعاً لازم است اصلاح کنید. همیشه تیغ نو و تیز بکار ببرید.
رژیم غذایی: غذاهایی که می خورید نقشی در ایجاد آکنه ندارند. متخصصین پوست در مورد اهمیت رژیم غذایی در درمان آکنه عقاید متفاوتی دارند ولی یک چیز مسلم و قطعی است و آن اینکه رعایت یک رژیم غذایی شدید و سخت هیچ تأثیری در بهبود آکنه شما نخواهد داشت از سوی دیگر، بعضی مردم دریافته اند که بعضی غذاها موجب بدتر شدن آکنه در ایشان می شوند. در این صورت، از خوردن اینگونه غذاها باید اجتاب کرد. یک چیز را هم بخاطر داشته باشید و در قضاوت عجله نکنید. آکنه بخودی خود فراز و نشیب های زیادی دارد و گاهی بدتر و گاه بهتر می شود. داشتن یک رژیم غذایی متعادل حاوی کلیه مواد لازم برای رشد بخصوص در سنین نوجوانی و جوانی از اهمیت زیادی برخوردار است.
نور خورشید: برنزه شدن پوست می تواند آکنه را مخفی کند ولی فواید آن زودگذر است. از سوی دیگر نور خورشید موجب پیری زودرس پوست شده و می تواند به پیدایش سرطان در پوست منتهی شود، لذا باید از تماس زیاد با نور خورشید، استفاده از چراغهای خورشیدی، آفتاب سوختگی و برنزه شدن زیاد بر حذر باشید. بهتر است از یک ضد افتاب مناسب برای پوستهای آکنه ای استفاده کنید.
فرآورده های آرایشی: اگر از کرم پودر یا کرم مرطوب کننده استفاده می کنید بدنبال آنهایی باشید که فاقد چربی (Oil-Free) هستند و تنها به اینکه پایه آبی (water-Based) داشته باشند اکتفا نکنید. فراورده هایی را انتخاب کنید که غیر آکنه زا (Non-Acengenic) و غیرکومدون زا (Non-Comedogenic) باشند.
هر شب مواد آرایشی را با آب و صابون (و اگر صابون ها پوستتان را خشک می کنند، با شیر و لوسیون مناسب پوست های آکنه ای) از روی پوستتان پاک کنید.
یک لوسیون پوشاننده با رنگ ملایم (فرآورده هایی که قرمزی، التهاب و جای آکنه را می پوشانند)، می تواند بخوبی و در نهایت سلامت ضایعات پوستتان را از نظرها مخفی نگه دارد. برای این منظور پودرهای مایع با پایه بدون روغن (Oil-Free) مناسب هستند.
در موقع استفاده از فیکساتورها، اسپری ها و ژل های مو، صورتتان را بپوشانید. در صورت پاشیده شدن اسپری یا ژل مو بر روی صورت، ممکن است آکنه به دلیل حساسیت مواد آرایشی به وجود آید.
درمان آکنه یک فرآیند مداوم طولانی است. تمام درمان های آکنه بر پیشگیری از بروز ضایعات جدید متکی هستند. ضایعات موجود باید خودشان بهبود یابند و این بهبودی، زمان می طلبد. تا یک ماه پس از شروع درمان مناسب و موثر بیشتر از 10 درصد بهبودی در ضایعات مورد انتظار نمی باشد و کنترل کامل ضایعات تا 6 ماه می تواند طول بکشد. اگر جوش های شما پس از 6 تا 8 هفته بهتر نشدند، شاید لازم باشد روش درمان شما تغییر کند.
روش درمانی که توسط متخصص پوست و مو بیشنهاد می شود، بسته به نوع آکنه تفاوت خواهد داشت. بندرت، مصرف محصولات آرایشی و بهداشتی پوست و یا دارو های خوراکی، ضایعاتی شبیه آکنه ایجاد می کنند. همچنین آکنه می تواند بدلیل اختلالات هورمونی در بدن نیز بوجود آید. آگاه کردن پزشک از نوع موادی که به پوستتان می مالید و یا نوع داروهایی که مصرف می کنید می تواند در انتخاب روش صحیح درمان آکنه بسیار حائز اهمیت باشد. تغییرات عادت ماهیانه در زنان نیز در بروز و بهبود آکنه موثرترند و باید پزشک را از آنها آگاه کرد.
بسیاری از لوسیون ها و کرم های ضدآکنه غیر نسخه ای موجود در بازار به درمان موارد خفیف آکنه کمک می کنند. با این وجود بعضی از این فرآورده ها در صورت مصرف مداوم موجب خشکی پوست می شوند. اگر از اینگونه محصولات استفاده می کنید، بدقت دستورالعمل آن را مطالعه و براساس آن عمل کنید.
ممکن است متخصص پوست برایتان کرم های موضعی و لوسیون هایی از قبیل «اسید ویتامین آ» و «بنزوئیل پراکسید» را تجویز کند تا منافذ بسته شده را باز کنند و تعداد باکتری های روی پوست را کاهش دهند. این داروها ممکن است موجب خشکی و پوسته پوسته شدن یوستتان شوند. متخصص پوست روش صحیح کاربرد این فراورده ها و نیز چگونگی مقابله با عوارض جانبی آنها را به شما توضیح خواهد داد.
همچنین آنتی بیوتیک هایی هم موجود هستند که به صورت مو برروی پوست بکار برده می شوند. از این داروها برای درمان مواردی از آکنه که چندان حاد نیستند استفاده می تواند زمانی که آکنه به صورت توده های ترمز و ملتهب خود را نشان می دهد، ممکن است متخصین پوست با تزریق مستقیم بعضی داروها در داخل ضایعه، به بهبود آن کمک کنند.
پزشک شما ممکن است تصمیم به تخلیه نمودن جوش ها و یا دانه های سرسیاه و سرسفید بگیرد، ولی هیچوقت خودتان اقدام به فشردن، کندن یا تخلیه محتویات جوش نکنید. زیرا ممکن است به تشدید تورم و التهاب و به جای گذاشتن جوشگاه منجر شود.
داکسی سیکلین، آنتی بیوتیک های خوراکی از قبیل تتراسیکلین، یا اریترومایسین اغلب در موارد متوسط یا شدید آکنه و بخصوص وقتی تعداد زیادی جوش برروی پشت و قفسه سینه وجود دارد، تجویز می شوند. این آنتی بیوتیک ها تعداد باکتری های موجود در فولیکول را کاهش داده و ممکن است مستقیماً موجب کاهش قرمزی جوش نیز بشوند. در زمان مصرف آنتی بیوتیکهای خوراکی، بعضی زنان ممکن است دچار عفونت های قارچی دستگاه تناسلی شوند. در این صورت ضمن قطع مصرف آنتی بیوتیک، به پزشک خود مراجعه کنید تا عفونت قارچی را درمان کند. توجه داشته باشید که آنتی بیوتیک های خوراکی برای درمان آکنه باید به مدت طولانی مصرف شوند. مصرف طولانی این داروها اگر با تجویز و تحت نظر متخصص پوست باشد، عوارض جانبی مهمی نخواهد داشت و ترس بیجا از عوارض این داروها باعث اختلال در روند درمان خواهد شد.
زنانی که قرص های ضدبارداری خوراکی مصرف می کنند ممکن است متوجه بهبودی چشمگیر در آکنه خود بشوند. حتی گاهی قرص های ضدبارداری خوراکی بطوراختصاصی برای درمان آکنه بکار برده می شوند. یک نکته مهم که باید در نظر گرفته شود این است که آنتی بیوتیکهای خوراکی ممکن است موجب کاهش تاثیر و کارآیی قرص های جلوگیری از بارداری بشوند. این عارضه اگرچه شایع نیست ولی احتمال آن می رود و بخصوص اگر تغییر در عادت ماهیانه ایجاد شود، حتماً باید به پزشک مراجعه کرد. مانند سایر داروها، در صورت حاملگی یا شیردهی حتماً در مورد مصرف یا عدم مصرف آنتی بیوتیک ها با پزشک خود مشورت کنید.
در موارد آکنه شدید ممکن است داروهای دیگری هم بصورت خوراکی تجویز شوند. یکی از آنها هورمون های جنس مؤنث و یا داروهایی هستند که سبب کاهش اثرات هورمون های مردانه می شوند. یک داروی خوراکی دیگر که برای آکنه بسیار مقاوم تجویز می شود، ایزوترتینوئین (با نام تجاری اکوتان) است. بیمارانی که این دارو را مصرف می کنند باید کاملا به عوارض جانبی آن آگاه باشند. معاینات پزشکی و بررسی های آزمایشگاهی مکرر برای پیگیری سیر درمان و جلو گیری از عوارض ناخواسته در حین مصرف این دارو ضروری است. جلوگیری از حاملگی الزامی است، زیرا مصرف این دارو در زمان بارداری آثار غیرقابل جبرانی بر روی جنین خواهد گذاشت. نکته مهم در مورد این داروی کامل کردن دوره درمان است زیرا در غیر این صورت احتمال عود آکنه به دنبال قطع دارو زیاد می باشد.
درمان جوشگاه های آکنه
متخصصین پوست برای درمان جوشگاه های آکنه از روش های مختلفی استفاده می نمایند. به عنوان نمونه می توان از لیزر، تراشیدن پوست و لایه برداری (پیلینگ شیمیایی) برای صاف کردن جوشگاه های فرو رفته نام برد. با تزریق کلاژن یا چربی نیز می توان جوشگاه را صاف نمود. با استفاده مناسب از مجموعه این روش ها می توان به طور قابل ملاحظه ای جوشگاه ها را ترمیم کرد.
لزوم مراقبت دقیق و مرتب از پوست
صرفنظر از درمان های اختصاصی که پزشکتان برای شما تجویز می کند، بخاطر داشته باشید که شما بایستی مراقبت از پوستتان را مادام که دوره آکنه خاتمه نیافته، ادامه دهید. هیچ درمان سریع یا دائمی برای آکنه وجود ندارد ولی این بیماری قابل کنترل است و درمان مناسب مانع از برجای ماندن جوشگاه های بد شکل بر روی پوست می شود.
چند سوال رایج در مورد آکنه:
آیا برای درمان آکنه می توان فقط از درمان موضعی استفاده کرد؟ والدینم مرا از مصرف داروهای خوراکی منع می کنند.
این مساله بستگی به این دارد که شدت آکنه شما چگونه باشد. در اکثر موارد اگر آکنه فقط محدود به صورت باشد می توان آنرا با داروهای موضعی شامل آنتی بیوتیک ها و داروهای لایه بردار درمان کرد. حتی گاه افرادی که فقط آکنه پشت تنه دارند را می توان با داروهای موضعی درمان کرد به شرطی که بتواند دارو را بر روی ضایعات روزی 2 بار استفاده نماید.
آیا آرایش کردن موجب تشدید آکنه می شود؟
حتماً اما گاهی لازم است بیماران در مراسم خاصی شرکت کنند که مجبور به استفاده از لوازم آرایشی مثل کرم پودر می شوند. توصیه می شود که حتماً از کرم پودر های فاقد چربی استفاده کنید و اگر بتوانید پن کیک را جایگزین نمایید چون خشک است و کمتر موجب انسداد منافظ پوست می شود.
آیا مصرف داروی آکوتان موجب عقیمی می شود؟
به هیچ عنوان، متأسفانه این شایعه بین مردم شنیده می شود که گمان می کنند مصرف این دارو موجب عقیمی می شود. داستان واقعی این است که خانمی که در حال مصرف آکوتان و یا ایزوترتینوئین است در زمان مصرف دارو و تا 2 ماه پس از قطع آن نباید حامله شود و مصرف این دارو هیچ اثری روی قدرت باروری فرد ندارد.
برای درمان خشکی صورت بدنبال مصرف کرم های لایه برداری که جهت درمان آکنه تجویز شده است چه می توان کرد؟
برای این منظور جهت پیشگیری از بدتر شدن آکنه باید از کرم های مرطوب کننده فاقد چربی استفاده نمایید.
برای درمان جوشگاه های آکنه که فرورفته است چه کار می توان کرد؟
درمان این جوشگاه ها در حقیقت یکی از مشکل ترین درمانها برای متخصصین پوست است و در حقیقت از یک روش خاص نمی توان به عنوان بهترین درمان نام برد. گاه ترکیب چند روش ماند لیزر درمانی، جراحی، پیلینگ و ... می توانند نتایج مطلوب را به همراه داشته باشند. نکته مهم این است که باید حوصله داشته باشید و به پزشک متخصص خود در درمان این جوشگاه ها اعتماد نمایید.
عکسهای آکنه:
