نور آفتاب و پوست
انسان پیش از آنکه به خطرهای اشعه ماوراء بنفش پی ببرد تا سالیان متمادی نور آفتاب را شفا بخش می‌دانست. اما امروزه میدانیم که اگر چه نورخورشید برای درمان بعضی از بیماریهای پوستی مفید است، لیکن باید همه تا حد امکان از تماس بیش از اندازه با نور خورشید پرهیز کنیم. تماس زیاده از حد با نور خورشید می تواند موجب پیدایش چین و چروک، کک و مک ، گشادی عروق خونی، زبری پوست وانواع سرطانهای پوستی گردد.
خورشید دو دسته پرتوهای قابل رویت و نامرئی تولید میکند. پرتوهای نامرئی که با نام پرتو های ماوراء بنفش A و ماوراء بنفش B شناخته می شوند، بیشترین مشکلات را پدید می آورند. این دو پرتو موجب تیرگی پوست( برنزه شدن)، آفتاب سوختگی و آسیب های پوستی می شوند. واقعیت این است که هیچ پرتو ماوراء بنفشی بی خطر نیست.
پرتوهای زیانبخش ماوراء بنفش در فصل تابستان و در مناطق کوهستانی و استوایی قدرت نفوذ بیشتری دارند. بویژه عواملی مانند باد و بازتاب نور از روی آب، شن‌های بیابان و برف باعث تشدید اثرات ناخوشایند و زیانبخش نور خورشید می شوند. حتی در روزهای ابری نیز پرتوهای ماوراء بنفش به سطح زمین می‌رسند.
لایه اوزون چه نقشی دارد؟
لایه اوزون، زمین را در برابر پرتوهای زیانبخش ماوراء بنفش نور خورشید محافظت می کند. اگر چه لایه اوزون روز به روز در تغییر است واز جایی به جایی منتقل می‌شود، ولی دانشمندان در چند سال گذشته کاهش های طولانی مدت را در لایه اوزون ثبت کرده اند . کاهش ضخامت این لایه به مفهوم افزایش در میزان پرتوهای خطرناک ماوراء بنفشی است که به سطح زمین می رسند. مقادیر آتی لایه اوزون بستگی به عوامل طبیعی و ساخته دست بشر، از جمله جمع آوری کلروفلوئورکربن‌ها و سایر مواد شیمیایی از بین برنده اوزون دارد.
آثار نور خورشید بر پوست
آفتاب سوختگی
احتمال بروز آفتاب سوختگی در فاصله ساعت 10 صبح تا 3 بعدازظهر بیشتر از سایر اوقات است . زیرا در این ساعات پرتوهای خورشید حداکثر قدرت را دارند. همچنین آفتاب سوختگی در روزهای گرم سال بیشتر اتفاق می افتد، زیرا گرما آسیب های ناشی از پرتوهای خورشیدی را تشدید میکند.
حفاظت در برابر خورشید حتی در زمستان هم حائز اهمیت است، زیرا برف 80 درصد پرتوهای خورشیدی را منعکس می کند و میتواند موجب آفتاب سوختگی و آسیب پوست بدون پوشش شود. ورزشهای زمستانی در کوهستان احتمال آفتاب سوختگی را افزایش میدهند، زیرا در این مناطق اتمسفر کمتری برای متوقف کردن پرتوهای خورشیدی وجود دارد. اگر پوست مدت طولانی در معرض نور خورشید قرار بگیرد، بتدریج قرمز می شود که قرمزی تا 24 ساعت افزایش می‌یابد. آفتاب سوختگی شدید موجب حساس شدن پوست و درد، سوزش، تورم و تاول در پوست می‌گردد. سایر علایم مانند تب، لرز، درد شکم، تهوع ، اختلال شعور( خواب آلودگی و گیجی)، نشان دهنده آفتاب سوختگی شدید بوده و نیازمند توجه خاص و اقدامات پزشکی فوری می باشند. اگر دچار آفتاب سوختگی و عوارض آن شدید، مراجعه به متخصص پوست را فراموش نکنید زیرا لازم است از داروهایی مصرف کنید که جلوی تورم، درد و بروز عفونت را بگیرند.
برنزه شدن رنگ پوست
رنگ برنزه پوست اغلب به غلط نشانه سلامتی محسوب می شود. پزشکان به واقعیت این امر بهتر واقف هستند که برنزه شدن پوست ناشی از آسیب به پوست در اثر نور خورشید می باشد. رنگ پوست زمانی تیره تر می شود که پرتوهای ماوراء بنفش به پوست نفود کرده و پوست برای حفاظت از خود بناچار رنگدانه یا ملانین بیشتر تولید می کند. پیری پوست و سرطان پوست جزء آثار زیانبار و دراز مدت نور آفتاب در پوست هستند و سالها پس از تماس با پرتوهای ماوراء بنفش خود را نشان میدهند.
همانقدر که برنزه شدن در زیر نور خورشید برای پوست زیانبخش است ، برنزه شدن در سالن های زیبایی نیز میتواند زیانبخش باشد. پزشکان همواره کوشیده اند تا مردم را از خطرهای پرتوهای ماوراء بنفش نور خورشید، حمام های آفتاب و لامپهای خورشیدی( که برای برنزه کردن رنگ پوست به کار می‌روند) آگاه کنند. همه انواع پرتوهای ماوراء بنفش صدماتی به پوست وارد می‌کنند. پرتوهای B باعث آفتاب سوختگی می شود و پرتوهای A که دارای قدرت نفوذ بیشتری می باشند، میتوانند در پیدایش سرطان بدخیم پوستی، به نام ملانوما که بدترین نوع سرطان پوست می باشد نقش داشته باشند.
بیشتر لامپهای خورشیدی موجود در سالنهای زیبایی که برای برنزه کردن بکار می روند از خود پرتوهای ماوراء بنفش A ساطع می کنند که باعث پیری زودرس و رخداد سرطان پوست می گردد.
در واقع تنها مقادیر کمی از نور خورشید برای کمک به بدن در ساخت ویتامین D(دی) کافی است. تابش بیشتر خورشید لزوماً موجب ساخته شدن ویتامینD بیش از اندازه نخواهد شد. آن مقدار نور خورشید که برای ساخته شدن ویتامین D لازم است ، به مراتب کمتر از میزانی است که موجب برنزه شدن رنگ پوست می گردد.
پیری پوست
پیری زودرس پوست در افرادی که بطور مداوم و طولانی مدت در زیر نور آفتاب هستند رخ میدهد. اگر چه در افرادی که پوست تیره تری دارند، شدت آسیب ممکن است کمتر واضح بوده و خودش را خیلی دیرتر نشان بدهد.
در افرادی که در هوای آزاد کار می‌کنند و یا بدون ضد آفتاب خود را در معرض نور خورشید قرار میدهند، پوست بتدریج حالتی ضخیم و چرم مانند پیدا میکند و ظاهر این افراد بسیار پیرتر از آنچه هستند بنظر می‌رسد. نور خورشید همچنین میتواند منجر به پیدایش کک و مک‌های بزرگی بویژه در صورت وپشت دست‌ها بشود که به لکه های پیری معروفند. همچنین ضخیم شدن لایه شاخی پوست (کراتوز آفتابی) ناشی از نور خورشید است که ممکن است تبدیل به سرطان پوستی شود. البته این تغییرات سالها پس از تماس با نور خورشید رخ میدهد.
سرطان پوست
بیش از 90 درصد سرطانهای پوست در مناطقی از بدن که لباس آنها را نمی پوشاند، بوجود می آیند. صورت، گردن، گوشها، ساعد ودست ها شایع ترین مناطق بروز سرطان پوست هستند. سه نوع سرطان شایع پوست عبارتند از : سرطان سلولهای قاعده ای پوست، سرطان سلولهای شاخی و سرطان سلولهای رنگدانه ای (ملانوما)
واکنشهای حساسیتی ( آلرژیک)
بعضی مردم نسبت به نور خورشید حساسیت (آلرژی) دارند. در این افراد واکنش های آلرژیک ممکن است حتی پس از تماس بسیار کوتاه با آفتاب پدید آید. تورم، قرمزی، کهیر و تاول شایع ترین علایم حساسیت به نور خورشید هستند. گاهی این واکنش ها به دنبال حساسیت به مواد بهداشتی آرایشی، عطریات، مواد گیاهی، داروهای موضعی یا فرآورده های ضد آفتاب پدید می آیند. بعضی داروها از جمله قرض ضد حاملگی، داروهای ضدفشار خون، داروهای ضد تورم مفاصل و نیز داروهای ضد افسردگی می توانند ایجاد واکشنهای پوستی متعاقب تماس با آفتاب نمایند. در چنین مواردی با پزشک متخصص پوست خود مشورت نمایید. بعضی داروها از جمله داروهای موضعی و آنتی‌بیوتیکهایی که معمولا برای درمان آکنه بکار می‌روند پوست را در برابر خورشید آسیب پذیرتر می‌کنند. لذا آفتاب سوختگی و صدمات ناشی از آن افزایش پیدا می کند. اگر تحت درمان با دارویی هستید، نسبت به عوارض حساسیت به نور آفتاب ناشی از دارو با پزشک مشورت کنید.
آلرژی و حساسیت به ضد آفتاب ها به ندرت اتفاق می‌افتد ولی در بعضی موارد فرد نسبت به محصول خاصی واکنش نشان میدهد و دچار سوزش یا احساس سوزن سوزن شدن در پوست می گردد. این واکنش ممکن است بلافاصله پس از مصرف ضد آفتاب بروز کند و یا مدتی پس از تماس با آفتاب و یا حتی چند روز پس ازمصرف آن ظاهر شود.
این واکنش ها لزوما مربوط به ماده موثر ضد آفتاب نمی باشند و ممکن است نسبت به مواد نگهدارنده و یا خوشبو کننده به کار رفته در کرم ها هم بروز کنند.
