تبخال

تبخال يك ضايعه پوستي است كه از ويروسي به نام هرپس سيمپلكس پديد مي آيد. اين ويروس مي تواند در همه جاي پوست بدن ايجاد تاول و زخم كند. با اين حال، تبخال بيشتر در اطراف دهان، بيني، نواحي تناسلي و باسن پديد مي آيد. اگرچه معمولاً تبخال بيماري وخيمي نيست اما گاهي مي تواند بسيار آزاردهنده باشد زيرا مكرراً عود مي كند و ممكن است جاي آن دردناك و بدشكل باشد. در بيماران مبتلا به امراض مزمن و همچنين در نوزادان مبتلا به عفونت هاي ويروسي، تبخال مي تواند بسيار خطرات و به ندرت حتي كشنده باشد.

چند نوع ويروس هرپس سيمپلكس وجود دارد؟

دو نوع ويروس تبخال 1 و 2 وجود دارد. ويروس نوع اول ايجاد تبخال لب مي كند و بيشتر مردم در كودكي و نوزادي به اين بيماري مبتلا مي شوند. اين بيماري عموماً در تماس نزديك با افراد خانواده يا دوستاني كه حامل ويروس هستند از طريق بوسيدن و يا استفاده از قاشق و حوله منتقل مي شود. زخم ها معمولاً مدت كوتاهي پس از تماس در نواحي لب ها، دهان، بيني، چانه يا گونه ها به وجود مي آيند. عفونت اوليه تبخال ممكن است هيچ علامتي نداشته باشد ولي گاهي بيمار به علت عوارض بيماري احتياج به اقدامات درماني پيدا مي كند.

نوع دوم ويروس، ايجاد تبخال تناسلي مي كند و معمولاً پس از تماس جنسي با شخص آلوده، فرد دچار عفونت نوع دوم مي شود هر دو نوع ويروس ممكن است به دنبال لمس محل مبتلا و سپس لمس محل سالم، توسط خود بيمار به ساير نقاط سالم بدن نيز منتقل شوند.

تبخال نوع يك

عفونت هاي تبخال نوع يك، به صورت تاول هاي ظريف و حاوي مايع شفاف، اغلب در صورت به وجود مي آيند. به ندرت ممكن است عفونت هاي نوع يك، در ناحيه تناسلي هم ديده مي شوند. عفونت نوع اول همچنين ممكن است بر روي ساير زخم هاي پوست نيز ايجاد شود. پرستاران، پزشكان، دندانپزشكان و ساير پرسنا بهداشتي گاهي مبتلا به زخم هاي تبخالي مي شوند كه ناشي از ورود ويروس از محل زخم هاي روي پوست انگشتانشان به دنبال معاينه بيماران، مي باشد.

تبخال داراي دو نوع عفونت اوليه و راجعه است. گرچه بيشتر مردم وقتي با ويروس مواجه شوند، مبتلا به عفونت مي گردند، ولي فقط 10 درصد از آن ها، در همان زمان علائم بيماري را نشان مي دهند. زخم هاي عفونت اوليه 20-2 روز پس از تماس با فرد آلوده ايجاد شده و در عرض 10-7 روز بهبود مي يابند.

تعداد تاول ها ممكن است يك عدد يا مجموعه اي از چندين تاول باشد. قبل از اين كه تاول ها پيدا شوند ممكن است پوست دچار خارش يا سوزش شود. تاول ها ممكن است در اثر ضربه پاره شده و مايع داخل آن ها به بيرون تراوش كرده و دلمه ببندد. به تدريج دلمه ها خشك شده مي افتند و از زير آن ها پوست قرمز در حال ترميم پيدا مي شود. زخم هاي ناشي از عفونت اوليه كاملاً ترميم شده و به ندرت اثري از خود باقي مي گذارند. با اين حال، ويروس ايجاد كننده بيماري به سلول هاي عصبي منتقل شده و به صورت خفته تا آخر عمر در آنجا باقي مي ماند. خيلي از مردم دچار عود مجدد بيماري نمي شوند، اما بسياري نيز عود مجدد را در همان محل زخم اوليه يا نزديك به آن تجربه مي كنند. اگرچه عفونت هاي راجعه ممكن است كوتاه مدت يا طولاني باشند، ولي معمولاً خفيف تر از عفونت اوليه بروز مي كنند. عوامل متعددي از قبيل تب، تابش آفتاب و عادت ماهيانه در خانم ها، مي توانند باعث عود مجدد تبخال شوند، اما زمان عود در بسياري از بيماران غيرقابل پيش بيني بوده و عامل مشخصي براي آن يافت نمي شود.

تبخال نوع دو

عفونت هاي تبخالي نوع دوم معمولاً 2 تا 20 روز بعد از تماس با شخص آلوده باعث پيدايش زخم هايي بر روي باسن، آلت مردان، واژن و گردن رحم مي شوند. تماس جنسي شايع ترين راه ابتلا به عفونت است. عفونت هاي اوليه و راجعه هر دو مي توانند ايجاد مشكلاتي از قبيل زخم هاي دردناك يا خارش دار، تب، درد عضلاني و احساس سوزش شديد در هنگام ادرار كردن كنند. تبخال نوع دوم در جاهايي غير از نواحي تناسلي هم ممكن است ايجاد شود ولي معمولاً پايين تر از كمر را مبتلا مي كند. همانند عفونت نوع اول، محل و زمان عود در افراد مختلف متفاوت است. عفونت اوليه مي تواند آنچنان خفيف باشد كه خود شخص متوجه نشود، اما سال ها بعد عود رخ مي دهد. ممكن است عفونت اوليه اشتباه تشخيص داده شده و به حدس و گمان هاي نادرست در مورد منشاء عفونت منتهي گردد. پس از عفونت اوليه، ويروس به سلول هاي عصبي مي رود و در آنجا باقي مي ماند تا زماني كه توسط عاملي مثل عادت ماهيانه، تب، ضعف بدني، بيماري، استرس و يا هر علت ديگر عود كند. درد و سوزش غيرطبيعي پوست ممكن است يك تا چند روز قبل از بروز عفونت هاي اوليه يا راجعه وجود داشته باشد.

عفونت هاي تبخالي چگونه تشخيص داده مي شوند؟

معمولاض چون علائم بيماري تبخال بسيار مشخص و منحصر به فرد هستند، آزمايش تشخيصي براي اين بيماري لازم نيست. اما در صورتيكه تشخيص قطعي نباشد، مثلاً در موارد زخم ناحيه تناسلي يا گردن رحم، مي توان از ناحيه مبتلا نمونه برداري كرده و جهت كشت به آزمايشگاه فرستاد. ساير روش هاي تشخيصي ارزشمند شامل بررسي نمونه هاي بافتي در زير ميكروسكوپ و آزمايش خون به منظور شناسائي پادتن ها مي باشند. بعضي آزمايش ها فقط در مراحل اوليه بيماري مفيد هستند و گاهي بيش از يك آزمايش براي تائيد بيماريي لازم است. تبخال تناسلي ممكن است با ساير بيماري ها از جمله سيفليس اشتباه شود. تعداد كمي از زنان مبتلا به تبخال تناسلي از ابتلاي خود مطلع نيستند زيرا تبخال در گردن رحم ايجاد شده و چون گردن رحم حس درد ندارد، متوجه بيماري نمي شوند.

عفونت هاي تبخالي چگونه درمان مي شوند؟

هيچ واكسني براي جلوگيري از بيماري وجود ندارد. اما داروهاي ضدويروس خوراكي مثل آسيكلوير و داروهاي مشابه آن به خوبي عفونت هاي تبخالي را درمان مي كنند. اين داروها را مي توان به منظور مقابله با يك حمله حاد بيماري و هم براي جلوگيري از عود تبخال به كار برد. مقادير كم دارو ممكن است در كاهش دفعات حمله تبخال در بيماران مبتلا به عود مكرر مفيد باشد.

چگونه از انتقال بيماري جلوگيري كنيم؟

سالانه حدود صدها هزار نفر به تبخال مبتلا مي شوند. جلوگيري از اين بيماري حتي قبل از شروع علائم ايجاد كننده سرايت بسيار اهميت دارد. احساس سوزش، خارش، يا درد در ناحيه اي از بدن كه قبلاً مبتلا به تبخال بوده، ممكن است علامت عود تبخال باشد. لذا از تماس آن قسمت از بدن با ساير افراد بايد اجتناب شود. در افراد مبتلا به تبخال تناسلي براي پيشگيري از انتقال بيماري، شخص بايد از رابطه جنسي در زمان عود علائم خودداري كند. استفاده از كاندوم در پيشگيري از سرايت بيماري به همسر مي تواند بسيار مفيد باشد.

تبخال نه تنها زماني كه هيچ زخمي هنوز به وجود نيامده، قابل سرايت است، بلكه بيشتر عفونت هاي تبخالي در اين زمان منتقل مي شوند. هم اكنون تخمين زده مي شود كه بيش از 80 درصد عفونت هاي تبخال تناسلي زماني منتقل مي شوند كه هيچ گونه علائم مشخصي بر روي پوست وجود ندارد. سال هاست كه بيماران مي دانند اگر در زماني كه تبخال دارند كسي را ببوسند يا رابطه جنسي داشته باشند، مي توانند او را مبتلا به تبخال كنند. علي رغم اين آگاهي، افزايش 30 درصد در شيوع عفونت هاي تبخالي در دو دهه اخير گزارش شده است. اين افزايش به دليل وجود ويروس در پوست در غياب هر گونه ضايعه و احتمال انتقال آن در اين شرايط باليني بوده است. اخيراً ثابت شده افرادي كه هيچ گونه سابقه حمله تبخال نداشته اند ولي در آزمايش خون آن ها آنتي بادي هاي ضدويروس تبخال وجود دارد، مي توانند ويروس را از لب ها يا پوست خود اشاعه دهند. بيماراني كه داروي آسيكلوير را به طور مرتب و طولاني مصرف مي كنند، ويروس هاي كمتري اشاعه مي دهند. بنابراين منطقي به نظر مي رسد كه استفاده روزانه از يكي از اين داروها شانس انتقال بيماري از شخصي به شخص ديگر را كاهش بدهد اما اين مطلب هنوز به اثبات نرسيده است.

تبخال چشمي

ويروس تبخال مي تواند چشم را مبتلا كرده و ايجاد زخم قرنيه نمايد. درد، حساسيت به نور، قي كردن چشم و احساس وجود شن يا جسم خارجي در چشم از علائم اين بيماري است و در صورت عدم درمان مناسب و سريع ممكن است منجر به آسيب دائمي چشم شود. خوشبختانه داروهايي در دسترس هستند كه كاملاً در كنترل عفونت موثرند و از زخمي شدن قرنيه جلوگيري مي كنند. هر بيماري كه احتمال ابتلا به عفونت چشمي تبخالي را در مورد خود مي دهد، بايد بلافاصله توسط چشم پزشك معاينه شود.

عفونت هاي تبخالي در حاملگي

مادر باردار مبتلا به عفونت تبخال تناسلي مي تواند در هنگام زايمان طبيعي، ويروس را به نوزاد منتقل كند. اگر تولد طفل همزمان با اولين حمله تبخال تناسلي باشد آسيب شديدي ممكن است به طفل برسد. زناني كه از ابتلاي خود به تبخال تناسلي آگاهي دارند يا فكر مي كنند كه ممكن است به آن مبتلا باشند، براي حفاظت از نوزاد بايد اين موضوع را با پزشك زنان در ميان بگذارند. در صورت ابتلا همسر به تبخال تناسلي زن باردار بايستي از تماس جنسي با او (به ويژه در اواخر حاملگي) خودداري كند. در غيراينصورت استفاده از كاندوم لازم است. نوزادان ممكن است به دنبال تماس با ويروس، به عفونت هاي غيرتناسلي نيز مبتلا شوند. اگر مادر يا پرستار كودك، مبتلا به ضايعات فعال بر روي لب ها يا دست ها باشند، نوزاد ممكن است آلوده شود. افراد خانواده يا دوستاني كه دچار عفونت هاي تبخالي فعال هستند نبايد با نوزاد تماس داشته باشند.

هيچگونه مراقبت خاصي براي زناني كه در زمان زايمان مبتلا به تبخال غيرفعال (تناسلي يا غيرتناسلي) هستند ضرورت ندارد. از آنجا كه عفونت مادر فعال نيست نوزاد نيز در معرض خطر قرار نمي گيرد.

عفونت تبخالي در بيماران بسيار ناتوان

عفونت تبخالي در كساني كه مبتلا به سرطان هستند، يا عضو پيوندي دارند يا مبتلا به بيماري وخيمي مي باشند، مي تواند كشنده باشد، زيرا سيستم ايمني بدن آنان در مقابل عفونت كارايي كافي ندارد.

آيا تبخال ريشه كن مي شود؟

در حال حاضر درمان قطعي شناخته شده اي براي تبخال وجود ندارد و هيچ داروئي نتوانسته است ويروس را در ريشه هاي عصبي مبتلا از بين ببرد، ولي تلاش براي تهيه داروئي كه تعداد و شدت حملات تبخال و يا خطر گسترش عفونت هاي بدون علامت ويروس را كاهش دهد، ادامه دارد.