ايدز

مجموعه علامت هاي ناشي از نقص اكتسابي سيستم ايمني كه «ايدز» ناميده مي شود، به دليل از دست رفتن توانايي بدن در مقابله با عفونت هاست. اين بيماري به وسيله ويروس نقصان ايمني انساني (HIV) ايجاد مي گردد. بعضي از بيماران مبتلا به ايدز، مستعد بروز سرطان ها نيز مي گردند.

از زماني كه ايدز براي اولين بار در سال 1981 تشخيص داده شد، همواره به عنوان يكي از اصلي ترين معضلات سلامت بشر در تمامي جهان مطرح بوده است. يك شخص ممكن است سال ها قبل از اينكه مشكلات ايدز در او بروز كند، به ويروس HIV مبتلا شده باشد. عوارض اين بيماري ناشي از تخريب سلول هاي ايمني بدن (گويچه هاي سفيد خون) توسط اين ويروس است، زيرا وجود اين سلول ها براي دفاع طبيعي در بدن ضروري است شايع ترين عفونت كشنده ايدز، يك عفونت ريوي نسبتاً نادر و خطرناك است كه توسط انگلي به نام «پنوموسيستيس كاريني» ايجاد مي شود. اين انگل در افراد سالم، عفونت زا نيست، اما در مبتلايان به ايدز باعث بيماري شديد ريوي مي شود.

يك نوع سرطان نيز به نام ساركوم كاپوسي در مبتلايان به ايدز ديده مي شود. اين سرطان در افراد غيرمبتلا به ايدز به ندرت ايجاد مي شود. اين سرطان با يك يا چند برجستگي پوستي پهن به رنگ صورتي يا بنفش، روي پوست بدن يا دهان مشخص مي شود.

چه كساني در معرض خطر ابتلا به ايدز هستند؟

ويروس بيماري ايدز از راه ترشحات جنسي و خون منتشر مي شود. اولين مبتلايان به ايدز در ايالات متحده، مردان جوان هم جنس باز بودند. اگر چه بيماري خيلي سريع در مردان و زنان معتاد به تزريق وريدي و افرادي كه به علت بيماري هموفيلي، فرآورده هاي خوني را دريافت مي كردند، نيز ديده شد. بعد از آن در افرادي كه انتقال خون به آن ها انجام شده بود، يا افرادي كه از نظر جنسي فعال بودند و يكي از آن ها به ايدز مبتلا شده بود مشاهده شد. نوزادان مادران مبتلا به ايدز نيز ممكن است به اين ويروس آلوده شده و بعداً بيماري را بروز دهند.

تماس هاي معمول خانگي مثل استفاده از رختخواب فرد آلوده، حمام و دستشويي باعث انتقال بيماري نمي شود. همچنين ظروف، عينك و حوله، بيماري را منتقل نمي كنند.

راه هاي تشخيص عفونت با HIV

از سال 1985 به بعد، از تست هاي مطمئني براي شناسايي پادتن هاي ضد HIV در خون استفاده مي شود. اين تست ها باعث شده اند تا خطر ابتلا به بيماري ايدز از راه انتقال خون به حداقل برسد. اين تست ها توسط پزشكان و يا مراكز بهداشت منطقه اي براي همه افراد مشكوك به ايدز قابل انجام است. نتايج آزمايشات، به صورت مخفي نزد مسئولين مربوطه مي ماند. اين تست ها مشخص مي كند كه آيا بيمار قبلاً نيز با ويروس ايدز مواجهه داشته است يا خير. مثبت شدن تست حدود 3 ماه بعد از ابتلا به ويروس صورت مي گيرد. پزشك در مورد نتايج اين آزمايشات به بيمار شرح داده و اهميت آن را براي او توضيح مي دهد.

پس از ذكر اين مقدمه در مورد HIV، اشاره اي به تعدادي از ضايعات پوستي كه در بيماران ايدزي ديده مي شود خواهيم داشت. تشخيص سريعتر اين بيماري هاي پوستي راهي به سوي درمان بهتر آن ها است. همچنين بدين وسيله شايد بتوان بيماري ايدز را در مراحل اوليه تشخيص داد.

بيماري هاي پوستي مرتبط با ايدز

بسياري از بيماري هاي شايع پوستي كه افراد سالم به آن ها مبتلا مي شوند در مبتلايان به ايدز نيز ديده مي شود. اما در اين افراد بيماري به مراتب جدي تر است و ديرتر به درمان پاسخ مي دهد. بنابراين مشاوره با يك متخصص پوست براي بررسي، تشخيص و درمان ضايعات مفيد است.

ساركوم كاپوسي: يكي از تظاهرات شايع پوستي در ايدز، ساركوم كاپوسي است كه در 20 درصد مبتلايان به ايدز پديدار مي شود اغلب، پزشك متخصص پوست اولين فردي است كه اين بيماري را تشخيص مي دهد. ضايعات پوستي در اين بيماري آزاردهنده نيستند و خارش نيز ندارند و در هر جايي از بدن و يا در داخل حفره دهان ممكن است ايجاد شوند (بخصوص در سقف دهان يا روي لثه ها). رنگ ضايعات از صورتي تا قرمز تيره، بنفش يا قهوه اي متفاوت است. ممكن است اين ضايعات پوستي با پشه گزيدگي، خال هاي مادرزادي و يا كبودي اشتباه شوند. اندازه آن ها از سر سوزن تا اندازه يك سكه بزرگ متفاوت است. ضايعات پوستي ساركوم كاپوسي ممكن است به تدريج بزرگ شده و حتي به اندازه يك تومور بزرگ برسند. تعداد آن ها ممكن است منفرد يا متعدد باشد و ضايعات جديد در هر جايي از پوست بدن در طول دوره بيماري ممكن است پديدار شود. به ندرت ساركوم كاپوسي غدد لنفاوي و اعضاي داخلي مثل طحال، كبد، معده، روده ها و ريه ها را نيز درگير مي كند.

تومورهاي بزرگ روي پوست صورت يا نواحي باز بدن به راحتي مورد توجه بيمار قرار گرفته و بيمار را مضطرب مي سازند. اين ضايعات توسط اشعه ايكس، منجمد كردن، جراحي و يا تزريق داروهاي مخصوص درمان مي شوند. اگر بيماري گسترش يافته باشد، شيمي درماني مي تواند مفيد باشد.

عفونت هاي ويروسي: عفونت هاي ويروسي پوست در مبتلايان به ايدز و افراد آلوده به ويروس HIV بسيار شايع هستند. اين عفونت ها در همه مناطق و قسمت هاي پوست بدن و سطوح داراي غشاء مخاطي مي توانند ايجاد شوند. در اين افراد عفونت هاي ويروسي نسبت به افراد سالم شدت بيشتري دارند.

تبخال: عامل تبخال (ويروس هرپس سيمپلكس) مي تواند باعث ايجاد عفونت هاي راجعه در مبتلايان به ايدز شود. هرپس سيمپلكس نوع اول يه صورت شايع باعث ايجاد زخم در اطراف دهان و بيني افراد مبتلا به ايدز مي شود.

هرپس سيمپلكس نوع دوم باعث ايجاد زخم هاي راجعه در اطراف ناحيه تناسلي يا كانال مقعد اين افراد مي گردد. ندرتاً هر دو نوع اين ويروس، ممكن است در چشم ها يا ساير نواحي بدن ايجاد عفونت كنند. منطقه مبتلا ابتدا قرمز شده و دچار سوزش، خارش و درد مي شود. تاول هاي ريز به شكل خوشه اي تشكيل شده سپس پاره شده و زخم هاي كوچك دلمه بسته اي بر جاي مي مانند. ضايعات تبخال ظرف 10-5 روز بهبود مي يابند. در مبتلايان به ايدز ضايعات شديدتر هستند و ايجاد زخم هاي دردناكي مي كنند كه بزرگ شده و ممكن است براي هفته ها باقي بمانند. در مبتلايان به ايدز، تبخال ممكن است در سطح بدن گسترده شده، باعث ايجاد تب، اختلالات شعور، سردرد و ضعف شوند كه در اين صورت بيمار بايد بستري شود.

زونا: ضايعات پوستي زونا ناشي از فعاليت مجدد ويروسي است كه در بچگي ايجاد آبله مرغان كرده است. اين ضايعات به صورت گروهي در يك قسمت از بدن ناگهان ظاهر مي شوند. منطقه درگير ابتدا دردناك و قرمز شده، سپس تاول هايي به شكل خوشه اي ظاهر مي شوند كه زود مي تركند و از خود زخم هايي باقي مي گذارند. سپس زخم ها دلمه مي بندند. درد شديد يكي از علامت هاي اختصاصي اين بيماري است و به خاطر التهاب اعصاب در آن منطقه مي باشد. اين بيماري مي تواند هفته ها طول كشيده و به ساير قسمت هاي بدن نيز به همراه تاول هايي كه از نظر ظاهر شبيه آبله مرغان هستند، گسترش يابد.

لوسيون هاي موضعي و داروهاي ضدويروس خوراكي مي توانند به خشك شدن و ترميم زخم هاي آن كمك كنند. درد زونا با تجويز دارو تخفيف مي يابد. در بيماران مبتلا به فرم هاي حاد يا گسترده زونا، بستري كردن گاهي لازم مي شود تا بتوان داروهاي ضدويروسي را از طريق وريدي تجويز كرد و يا از داروهاي قويتر براي كنترل درد استفاده نمود.

مولوسكوم مسري: مولوسكوم مسري يك عفونت سطحي ويروسي است كه عموماً در كودكان و به طور كمتر در ميان بالغين جوان كه از نظر جنسي فعال هستند ديده مي شود. ضايعات آن به صورت برجستگي هاي صاف مرواريدي شكل يا مومي به رنگ پوست ديده مي شود كه اندازه آن ها از نوك سوزن تا يك نخود بزرگ متغير است. اين برجستگي ها معمولاً داراي يك حفره مركزي هستند كه توسط ماده پنيري شكل سفيد رنگي پر شده است.

اين ضايعات دردناك نيستند و خارش ندارند. مولوسكوم مسري در افراد آلوده به ايدز شايع بوده و در هر جايي از پوست ممكن است ديده شوند. متخصصين پوست و مو، مولوسكوم را از طريق منجمد كردن يا تراشيدن ضايعات درمان مي كنند. با اين حال از آنجايي كه ضايعات ناشي از ويروس هستند مي توانند در هر زمان به ساير نقاط بدن نيز گسترش يابند.

زگيل: زگيل ها ضايعات شايع، خوش خيم و بدون دردي هستند كه توسط ويروسي به نام «پاپيلوما» ايجاد مي شوند. اين ضايعات در هر جايي از بدن بخصوص در پاها، دست ها و صورت پديد مي آيند ولي در نواحي تناسلي و مقعد نيز ديده مي شوند. زماني كه زگيل ها در مبتلايان به ايدز پديد مي آيند، تعدادشان بيشتر، از لحاظ اندازه بزرگتر و منطقه وسيعتري را مي پوشانند.

زگيل هايي كه در مناطق مقعدي و تناسلي پديد مي آيند، اغلب اندازه بزرگي پيدا كرده و دردسرآفرين مي شوند. مبتلايان به ايدز معمولاً به درمان هاي استاندارد مقاومند و عود پس از درمان نيز در آن ها شايعتر است.

لكوپلاكي پرزدار دهان: بيماري ناشايعي است كه باعث ايجاد لكه هاي كوچك سفيد پرزدار، اغلب روي زبان مي شود. عقيده بر اين است كه اين بيماري توسط گروهي از ويروس هاي خانواده هرپس به نام (اپشتاين بارويروس) ايجاد مي شود. اين بيماري شباهت زيادي به برفك دهان كه بيماري قارچي دهان است دارد و ممكن است با آن اشتباه شود. ضايعات لكوپلاكي پرزدار بدون علامت هستند و به منزله خطر مهمي براي احتمال ابتلاي شخص به عفونت HIV به شمار مي روند.

عفونت هاي قارچي: قارچ هاي مخمر مي توانند دهان، واژن و چين هاي پوستي زير بغل و كشاله ران را مبتلا كنند. اين عفونت ها اغلب به كرات در مبتلايان به ايدز پديد مي آيند. در دهان، عفونت هاي مخمري به عنوان برفك شناخته مي شوند و به صورت لكه هاي سفيد دلمه مانند بر روي زبان و سطوح داخلي گونه ها ديده مي شوند كه به آساني قابل تراشيدن هستند. برفك را مي توان به سادگي با لكوپلاكي دهان كه قبلاً به آن اشاره شد اشتباه گرفت. برفك دهان اغلب باعث قرمزي دهان و گلو، دشواري بلع و كاهش حس چشايي مي گردد. عفونت ممكن است به پايين تر از حلق نيز گسترش يافته و ايجاد احساس سوزش در قفسه سينه در هنگام بلع بنمايد.

هم بالغين و هم ازطفال مبتلا به عفونت HIV به كرات دچار عفونت هاي مخمري توأم با دانه هاي ريز قرمز خارش دار در چين هاي كشاله ران مي گردند. عفونت مخمري اغلب به ناحيه تناسلي، نشيمنگاه وو ران ها نيز گسترش مي يابد. اين عفونت با انواع كرم و قرص درمان مي شود، با اين حال افراد آلوده به HIV معمولاً به درمان مقاومند و پس از ختم درمان، ضايعه مخمري مجدداً پديدار مي گردد.

زنان مبتلا به نقص ايمني مي توانند مبتلا به عفونت هاي شديد و مقاوم به درمان ناشي از عفونت هاي كانديدايي در واژن بشوند كه در همراه با ترشحات سفيد شيرابه اي و لك هاي سفيد بر روي نواحي مرطوب هستند. در اين موارد درمان خوراكي ممكن است ضرورت يابد.

ساير قارچ هاي شايع مي توانند موجب پيدايش عفونت هاي پوسته ريزنده و خارش دار بر روي دست ها، پاها و ناخن هاي بيماران آلوده به HIV شوند. اين عفونت هاي قارچي منجر به پيدايش دانه هاي مزمن پوسته ريزنده و تغيير شكل ناخن مي شوند يعني ناخن ضخيم و بدشكل شده و يك يا تعدادي از ناخن هاي انگشتان دست يا پا تغيير رنگ مي دهند. عفونت هاي قارچي پوست را مي توان به صورت موثر با كرم هاي ضدقارچ موضعي درمان كرد. با اين حال عفونت هاي قارچي ناخن فقط به داروهاي خوراكي كه بايد ماه ها مصرف شوند پاسخ مي دهند. متأسفانه اين عفونت ها تمايل به عود پس از درمان به ويژه در افراد آلوده به HIV دارند.

كريپتوكوكوزيز: عفونت غيرشايع انسان به وسيله قارچي به نام كريپتوكوكوس نئوفورمانس است كه اغلب در مدفوع كبوتر ديده مي شود. كريپتوكوكوزيز، يك عفونت بالقوه كشنده است كه عموماً ريه ها، مغز و طناب نخاع را درگير مي سازد. به ندرت پوست در اين بيماري مبتلا مي شود. در صورت ابتلاي پوست، برآمدگي هاي ظريف متعدد يا تاول هايي مشابه آكنه يا آبسه هاي كوچك در هر جاي بدن مي توانند پديد بيايند. در موارد حاد، بستري كردن بيمار براي درمان همه جانبه شامل تجويز داروهاي داخل وريدي ضروري است به ويژه اگر عفونت به مغز و نخاع گسترش يافته باشد.

عفونت هاي باكتريال: بيماران آلوده به HIV اغلب دچار عفونت هاي پوستي ناشي از باكتري مي شوند. در معتادان تزريقي ممكن است در محل تزريق آبسه هايي پديد آيد. شايع ترين عفونت باكتريايي، زرد زخم است كه مي تواند به پيدايش تاول هاي خوشه اي بزرگ، نرم و پر از مايع منتهي شود. اين تاول ها به سرعت پاره شده و سپس مايعي زردرنگ از آن ها به بيرون مي تراود. كشت مايع تاولي براي تشخيص نوع باكتري و تجويز آنتي بيوتيك مناسب ضرورت دارد.

در افرادي كه سيستم ايمن ضعيفي دارند، خطر گسترش عفونت به جريان خون و تمام بدن هميشه وجود دارد. در اين گونه بيماران، نظارت دقيق و تجويز آنتي بيوتيك هاي وريدي در بيمارستان ضروري است.

اگزماي شوره اي: اين بيماري به صورت ضايعات پوسته دار، قرمز رنگ و خارش دار، اغلب بر روي صورت پديد مي آيد كه گونه ها، پيشاني، ابروها، بيني و گوش ها را در بر مي گيرد. بر روي پوست سر هم مي تواند به صورت شوره ديده شود. ضايعات در ساير نقاط بدن مثل قفسه سينه و كشاله ران نيز ممكن است پديد آيند. درمان معمولاً شامل استفاده از كرم ها و پمادهاي مختلف است كه داروهاي كورتن دار را نيز شامل مي شود در بيماران آلوده به HIV ممكن است براي كنترل بيماري به درمان هاي شديدتري نياز باشد.

پسوريازيس: عفونت HIV در بيماران مبتلا به پسوريازيس اغلب باعث تشديد بيماري مي شود. تشديد بيماري به صورت افزايش در اندازه و تعداد ضايعات پوسته دار صورتي رنگ بروز مي كند كه ممكن است تمامي بدن را بپوشانند و بخصوص روي پوست سر، آرنج ها و زانوها شديدتر است. در بعضي از بيماران، ضايعات پوسته دار ضخيم پسوريازيس بر روي كف دست ها و كف پاها ايجاد مي شود كه بسيار ناراحت كننده هستند و مي توانند همراه با تاول هاي پر از چرك نيز باشند. پسوريازيس منتشر حاد هم ممكن است پديد آيد كه در اين حالت تمام بدن همراه با خارش دچار قرمزي و پوسته ريزي مي شود. اين بيماران ممكن است نياز به بستري شدن به منظور انجام درمان هاي شديد تحت نظر متخصص پوست داشته باشند.

پسوريازيس در بيماران آلوده به عفونت HIV اغلب در برابر كرم ها و پمادهاي حاوي كورتن يا «تار» كه به طور شايع براي درمان استفاده مي شود مقاومت نشان مي دهد و ممكن است به درمان با نور ماوراء بنفش نيز پاسخ ناچيزي بدهد.

متوتركسات دارويي كه گاهي توسط متخصصين پوست براي مبتلايان پسوريازيس شديد تجويز مي شود، مي تواند براي بيماران آلوده به HIV بسيار خطرآفرين باشد زيرا سيستم ايمني آن ها بيشتر سركوب مي كند.

خارش: يكي از مشكلات بيماران مبتلا به HIV خارش وسيع همراه با برجستگي هاي كوچك يا بزرگ كهيري قرمز است. خارش بيمار بسيار نارحت كننده بوده و كنترل آن مشكل مي باشد. اين نوع خارش اغلب به دوزهاي بالاي داروهاي آنتي هيستامين و داروهاي موضعي از جمله كرم هاي محتوي كورتيزون پاسخ رضايت بخشي نمي دهد.

فوليكوليت ها و ضايعات آكنه اي: بسيار از بيماران مبتلا به HIV دچار كورك هاي كوچك در اطراف فوليكول هاي مو در پوست قفسه سينه و پشت و گاهي صورت، پوست سر، پاها و نشيمنگاه مي شوند. اين ضايعات پوستي شبيه آكنه مي توانند همراه با خارش شديد بوده و مانند كهير بيمار را آنقدر وادار به خاراندن محل كنند كه به خونريزي و عفونت ثانويه منجر شود. اين حالت كه به فوليكوليت مشهور است معمولاً با تركيبي از آنتي هيستامين ها و لوسيون هاي موضعي خنك كننده كه در درمان آكنه كاربرد دارند درمان مي شود.

همانگونه كه قبلاً نيز خاطر نشان شد بسياري از اين بيماري هاي پوستي در افراد سالم كه مبتلا به HIV نيستند نيز به وفور ديده مي شود. اما بيماران و پزشك بايستي در نظر داشته باشند كه احتمال دارد، برخي از اين بيماري هاي پوستي، به ويژه اگر وسيع و شديد و مقاوم به درمان باشند، نشانگر ورود اختلالي در سيستم ايمني باشند كه شايد در زمينه ابتلا به عفونت HIV پديد آمده باشد.